„Það eru auðvitað fyrst og fremst heimilin í landinu sem borga brúsann,“ sagði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir formaður Viðreisnar þegar hún spurði Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra í óundirbúnum fyrirspurnatíma í dag út í áform ríkisstjórnarinnar varðandi hækkandi verðbólgu á Íslandi.
Forsætisráðherrann sagði að verðbólgan væri „auðvitað stærsti óvinur almennings í landinu“ og eitt stærsta verkefnið til að takast á við.
Heimilin í landinu sem borga brúsann
Þorgerður Katrín sagði í upphafi fyrirspurnar sinnar að þvert á spár þá byrjaði árið á hækkun verðbólgu. „Hún er komin í tæplega 10 prósent. Stærstu þættirnir sem hækka, bensín, matvörur og áfengi, eru bein afleiðing ákvarðana ríkisstjórnarinnar. Neytendasamtökin hafa dregið þetta ágætlega saman: Hækkanir ríkisstjórnarinnar á bensíni, búsi og búvörum leiða þessar hækkanir.
Allt eru þetta þættir sem ríkisstjórnin gat haft áhrif á en gerði ekki heldur miklu frekar hitt. Hún kynti undir með því að ríða á vaðið í hækkunum og veitti þar með talið sveitarfélögum og fyrirtækjum ákveðna fjarvistarsönnun í sínum hækkunum, eins og við sjáum nú,“ sagði hún.
Hún spurði hverjir það væru sem borguðu fyrir þetta. „Það eru auðvitað fyrst og fremst heimilin í landinu sem borga brúsann. Við þessum hækkunum var hins vegar ítrekað varað af hálfu launþegahreyfinganna, Samtaka atvinnulífsins og Neytendasamtakanna en á þau var ekkert hlustað hér fyrir jól. Á sama tíma þá fellur ríkisstjórnin frá því að hækka gjöld á fiskeldisfyrirtækin á næsta ári eins og fyrirhugað var.“
Þorgerður Katrín sagði jafnframt að Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) hefði sent „bara eitt bréf“ og mótmælt – og það hefði dugað fyrir ríkisstjórnina. „Breiðu bökunum er hlíft en heimilunum ekki. Það er auðvitað ekkert sem kemur hér á óvart. Við hljótum því að spyrja hvort ríkisstjórnin hafi ekki örugglega á fundum sínum rætt um þessa stöðu núna á markaði, hvað hún geti gert fyrir heimilin í landinu, eitthvað sem stemmir stigu til að mynda við síhækkandi verði á matarkörfunni, einum stærsta útgjaldalið íslenskra heimila. Við hljótum að spyrja hvað ríkisstjórnin ætli að gera til að spyrna við verðbólgunni og taka um leið á þeim hluta sem ríkisstjórnin getur raunverulega haft áhrif á.“
Þá spurði hún hver skilaboð ríkisstjórnarinnar til heimilanna væru. „SFS sendi eitt bréf á ríkisstjórnina og hún brást við. Hvað þurfa íslensk heimili að senda mörg bréf til ríkisstjórnarinnar svo að hún bregðist við? Hvert er planið?“
Íslendingar hafi meiri reynslu af því að takast á við verðbólgu en flest nágrannaríkin
Katrín svaraði og sagði að verðbólga væri eitt brýnasta málið sem þau væru að takast á við núna eins og aðrar ríkisstjórnir á Vesturlöndum. „Við erum að glíma við mestu verðbólgu sem sést hefur um árabil víðast hvar annars staðar, en við Íslendingar höfum kannski meiri reynslu af því að takast á við verðbólgu en flest nágrannaríki okkar.“
Ráðherrann sagði að ekki væri hægt að líta fram hjá því að allar þessar staðreyndir hefðu legið fyrir þegar ríkisstjórnin gekk frá fjárlögum og tekjubandormi fyrir áramót. „Við gerðum okkur algjörlega grein fyrir því að þetta hefði áhrif á verðbólgu. Það breytir því ekki að þessir tekjustofnar hafa rýrnað að raunvirði á undanförnum árum vegna þess að við höfum verið að halda hækkunum á þeim í algeru lágmarki. Við höfum verið mjög hófstillt í hækkun þessara gjalda og ég tel ekki að það sé réttlætanlegt að þeir rýrni meira við þær aðstæður sem eru uppi.“
Hún vildi einnig minna Þorgerði Katrínu á að tekjur af skattlagningu ökutækja og eldsneytis hefðu lækkað á undanförnum árum samhliða breyttri samsetningu bílaflotans.
„Það skiptir auðvitað máli að við horfum til þess til lengri tíma að fleiri bílnotendur og bíleigendur taki þátt í að greiða fyrir notkun á vegakerfinu. Breytingin á gjaldtöku, á krónutölugjöldum, af áfengi, tóbaki og eldsneyti er ætlað að hafa haft um það bil 0,2 prósent áhrif til hækkunar á vísitölu neysluverðs. Við megum ekki gleyma að setja þetta í samhengi við þá staðreynd, af því að hér er talað um álögur á almenning, að þessi ríkisstjórn beitti sér fyrir lækkun tekjuskatts á tekjulægstu einstaklingana sem er eitthvað sem munar raunverulega um fyrir þann hóp.
Hvað varðar verðbólguna sjálfa þá er hún á breiðum grunni. Eins og ég segi, þetta er eitt stærsta verkefnið til að takast á við. En það að benda á hækkun á áfengis- og tóbaksgjaldi sem eina sökudólginn í þessu, það er vægast sagt einföldun,“ sagði ráðherrann.
Vill setja meiri byrðar á „breiðu bökin“ – á sjávarútveginn og fiskeldið
Þorgerður Katrín sagði í framhaldinu að ríkisstjórnin hefði kynnt fjárlagafrumvarpið í haust með því að það yrði viðspyrna gegn verðbólgu og treysta ætti kaupmáttinn.
„Forsætisráðherra kemst ekki hjá því að átta sig á því að hækkanir ríkisstjórnarinnar á bensíni, á búsinu og á búvörum ekki síst hafa leitt til þess að verðbólgan er núna að hækka en ekki lækka í mánuði sem hún alla jafna á að lækka. Ef Viðreisn hefði verið í stjórn þá hefðum við ekki verið að hækka gjöldin núna í samræmi við verðlag.
Við hefðum sett meiri byrðar á breiðu bökin eins og sjávarútveginn og fiskeldið. Við hefðum lækkað tollana á nauðsynjavörur íslenskra heimila og hætt við sérreglur á mjólkurvöru, lagt niður verðlagsnefnd búvara og við hefðum farið í beingreiðslur til bænda. Við hefðum nýtt og við hefðum treyst á samkeppnina, treyst á frelsið í baráttunni við verðbólguna,“ sagði hún.
Þá telur Þorgerður Katrín að auðvitað hefði strax átt að fara í það ferli að losa „kverkatakið sem íslenska krónan hefur á heimilum landsins því að annars lenda ekki bara börnin okkar heldur líka barnabörnin og barnabarnabörnin í þessum endalausa rússíbana verðbólgu og okurvaxta. Misréttið í samfélaginu mun halda áfram ef við tökum ekki á þessu þar sem heimilin á Íslandi eru sett undir það að bera upp íslensku krónuna meðan breiðu bökin og vinir ríkisstjórnarinnar fá að leika sér fyrir utan íslenska krónuhagkerfið.“
Spurði hvernig þingmaðurinn ætlaði að útskýra verðbólguna í Evrópu
Katrín svaraði aftur og sagði það kæmi henni ekki á óvart að þingmaðurinn ræki þetta allt saman til íslensku krónunnar og þætti henni gaman að fá að eiga sérstaka umræðu um það hvernig Þorgerður Katrín skýrði þá verðbólguna í Evrópu.
„Verðbólguna í löndunum í kringum okkur þar sem hún er víðast hvar hærri þrátt fyrir að þau lönd séu ekki með hina stórhættulegu íslensku krónu. Við getum ekki skellt skuldinni af verðbólgunni á íslensku krónuna. Við verðum líka að átta okkur á því að ríkisstjórnin var með aðgerðir gegn þenslu í fjárlagafrumvarpinu, nákvæmlega eins og kynnt var og ég þakka háttvirtum þingmanni fyrir að vekja athygli á því, með ákveðnu aðhaldi og með ákveðinni tekjuöflun.“
Ráðherrann sagði jafnframt að ríkisstjórnin hefði gripið til aðgerða til að verja tekjulægstu hópana fyrir áhrifum verðbólgunnar. „Ég þarf ekkert að minna hér á húsnæðisstuðninginn, ég þarf ekki að minna á hvernig við gripum strax inn í til að verja kjör þeirra sem fá greiðslur úr almannatryggingum þannig að það er alveg ljóst að við höfum verið á vaktinni. Því er núna spáð að verðbólgan hjaðni á árinu. Það er auðvitað risastórt verkefni fyrir okkur öll, ekki bara okkur hér heldur líka á vinnumarkaði, að allt geti gengið upp til þess að svo megi verða því að verðbólgan er auðvitað stærsti óvinur almennings í landinu.“
Athugasemdir (1)