„Feitt fólk virðist einhvern veginn alltaf þurfa að vera að réttlæta tilverurétt sinn. Ef ég pósta mynd af mér á Instagram í bikiníi er ég hætt að pósta texta með, einhverju um allir líkamar mega vera til. Ég er hætt að réttlæta það að ég pósti mynd af mér í – afsakið orðbragðið – fokking bikiníi á Instagram. Því þú þarft ekki að gera það, þú getur bara póstað og ekki verið að pæla í því. Af hverju ætti það að vera eitthvað öðruvísi fyrir mig? Við erum bara tvær manneskjur sem megum taka nákvæmlega sama pláss, og gera nákvæmlega það sem okkur hentar svo lengi sem við séum ekki að skaða aðra. Mynd af mér á bikiníi skaðar engan.“
Þetta segir Lilja Gísladóttir, viðmælandi Eddu Falak í nýjasta þætti Eigin kvenna. Lilja hefur nýtt sér samfélagsmiðla, einkum Instagram þar sem hún er með tæplega 3.400 fylgjendur, til að vekja athygli á fitufordómum í samfélaginu. „Fitufordómar eru ofbeldi, ekki umhyggja. OFBELDI! Fræðum okkur, verum góð hvert við annað og hættum að láta útlit annara okkur varða,“ skrifar hún við mynd sem hún birti af sér þar sem hún er í bikiníi.
Hún segir í viðtalinu að hún fái oft afar neikvæð viðbrögð þegar hún birti af sér myndir. Fólk hafi meðal annars sakað hana um að auglýsa offitu og hvetja til óheilbrigðs lífsstíls.
„Það gerist reglulega, að ég sé sögð vera að ýta undir að aðrir vilji vera feitir,“ segir Lilja og segir jafnframt að hún skilji ekki hvers vegna fólk sé að tjá sig um holdafar annarra. „Af hverju ættirðu að kommenta eitthvað neikvætt á líkama einhvers. Þetta er líkami einhvers annars, hann hefur ekkert með þig að gera, þú getur ekki breytt honum og hann hefur engin áhrif á þig.“
Orð hafa afleiðingar
Lilja segir að fólk verði að hafa í huga að orð hafi afleiðingar, meðal annars hafi orðræðan áhrif á börn. Þannig sé ekki óalgengt að börn, til að mynda frændsystkin hennar, spyrji hana af hverju hún sé feit. „Af hverju ert þú með svona stóra bumbu,“ er spurning sem hún hefur þurft að svara þeim. Sjálfri finnst henni það ekkert mál en vitanlega finnist mörgum slíkar spurningar óþægilegar. Hins vegar þurfi að velta fyrir sér hvers vegna börn, kannski fjögurra ára eins og frænka hennar, séu yfirhöfuð að velta því fyrir sér hvers vegna einhver sé með stóran maga.
„Það er nú svo fyndið hvað pabbi hennar Peppu er feitur“
„Það þarf ekkert náttúrlega að koma af heimilinu. Ég fór geðveikt mikið að pæla í þessu fyrir nokkrum árum síðan þegar litla frænka mín spurði mig að þessu og þá komumst við að því að í Peppa Pig sem er risastór teiknimyndasjónvarpsþáttur sem krakkar horfa mikið á, þar er alltaf verið að tönnlast á því hvað pabbi hennar Peppu sé feitur. Af því hann sé feitur þá getur hann ekki gert þetta og getur ekki gert hitt. Og það er nú svo fyndið hvað pabbi hennar Peppu er feitur. Þannig að þá er strax farið að búa til einhver svona neikvæð hugrenningatengsl hjá börnum. Að það að vera feitur er sama sem að geta ekki eitthvað, eða það sé eitthvað slæmt.“
Bara lýsingarorð
Ekki ætti að skilgreina fólk út frá holdafari þess, segir Lilja. Þess vegna sé það allt í lagi í rauninni að segja að einhver sé feitur, heldur sé það merkingin sem lögð er í orðnotkunina, hin neikvæða skilgreining. „Orðið feitur er bara lýsingarorð og mér finnst allt í lagi að það sé sagt, þú ert feit. Já, ég er það. Það er bara eins og að segja, þú ert sæt. Þú ert með brún augu. En þegar börn eru farin að taka svona neikvæða punkta úr samfélaginu og setja við einhver lýsingarorð þá verður það náttúrlega þannig að þau fara að tengja það við sjálfa sig og fara að pæla í hvernig líkaminn þeirra lítur út, og annarra krakka og fara að kommenta á holdafar annarra krakka sem er óþarfi.“
Hún segist ekki taka þetta jafn nærri sér í dag eins og hún gerði þegar hún var yngri. Fordómarnir sem hún segist verða fyrir nær daglega hafi þó enn af og til mikil áhrif á hana. „Það koma alveg kaflar þar sem manni finnst bara erfitt. Og það er bara þannig hjá öllum. Og þegar það er svoleiðis þá getur eitt svona komment bara sett þig í rúmið í fósturstellinguna í nokkra daga. Þetta getur verið ógeðslega erfitt.“
Lilja segir að á erfiðum tímum þegar hún hefur beinlínis orðið fyrir aðkasti vegna mynda sem hún hefur birt á Instagram geti hún alltaf treyst á vinkonur sínar. „Af því að stundum getur fólk verið virkilega ljótt. Stundum íhuga ég alveg áður en ég birti einhverja mynd, er ég tilbúin í skilaboðin sem koma ef ég pósta þessari mynd. Ef einhver kommentar undir myndirnar mínar þá er yfirleitt herinn mættur til þess að svara fyrir mig, ég þarf ekki að gera það sjálf, skilurðu. Svo hika ég heldur ekkert við að henda kommentum út sem mér finnst ljót. Þetta er minn miðill, þetta eru mínar myndir, þetta er snýst um mig og mitt sem ég er að gera, ef þú vilt ekki fylgjast með því og ef þér finnst það svona ógeðslegt, farðu þá bara eitthvert annað. Það er líka alveg valmöguleiki. Þú þarft ekki að opna myndirnar mínar og skoða þær.“
Trúðurinn Jordan Peterson
Fólk þarf nefnilega ekki að skoða myndir, hafa á þeim skoðun, hvað þá orða þá skoðun sína. Lilja nefnir í því samhengi uppákomu sem varð á dögunum þegar af Sports Illustrated birti á forsíðu tímarits síns mynd af fyrirsætunni Yumi Nu á sundbol, en Nu er fyrirsæta í stærri stærð sem kallað er. „Þá var einhver trúður sem setti á Twitter að þetta væri ekki flott.“
Lilja er hér að vísa í Jordan Peterson, kanadískan sálfræðing sem hefur verið ötull við að koma skoðunum sínum, meðal annars andstöðu gegn femínisma svo eitthvað sé nefnt. Peterson skrifaði einmitt þetta á Twitter: „Fyrirgefiði. Ekki fallegt.“ Fyrir þetta fékk hann yfir sig harða gagnrýni, svo harða að hann hrökklaðist af Twitter.
„Hann ákveður bara að það sé ekki flott. Og hann ákveður að það vilji allir vita að honum finnist feitir ekki flottir. Og það var alveg pínu erfitt sko, af því að þá fannst mér umræðan vera að taka svo ógeðslega mörg skref aftur á bak. Af því mér fannst við vera komin á svo góðan stað,“ segir Lilja.
Mikilvæg fyrirmynd fyrir ungt fólk
Lilja segir að það sé mikilvægt að eiga sér fyrirmyndir og samfélagsmiðlar geti verið góður staður til að sýna fjölbreytileika mannlífsins. „Þess vegna finnst mér ótrúlega mikilvægt að við séum nokkrar með opinn miðil og séum að deila myndum af allskonar líkömum og séum að tala um allskonar líkama og gefa þeim rými,“ segir Lilja sem hefði viljað eiga sér slíka fyrirmynd þegar hún var yngri.
„Ég hugsa að þegar ég var unglingur þá hefði það verið ótrúlega gott fyrir mig að hafa einhverja fyrirmynd sem var eins og ég. Sjá manneskju með líkama eins og mig í fjölmiðlum eða bara eins og núna á samfélagsmiðlum sem var ekki jafn mikið þegar við vorum unglingar. Og ég fæ alveg oft þannig skilaboð: Vá, hvað ég er þakklát fyrir þig, dóttir mín fylgist með þér og ég er svo ótrúlega glöð að hún hafi fyrirmynd sem er ekki bara eitthvað endalaust að tala um útlit eða að það skipti einhverju máli, bara að hún sé líka bara nóg og verðug fyrir það sem hún er.“
Hrædd við sérfræðilækna
Lilja segir þekkt að feitt fólk fái ekki þær viðtökur hjá læknum sem eðlilegt sé að það fái, sökum þess að það sé feitt. Oft sé ekki hlustað á umkvartanir fólks um veikindi sökum þess að skuldinni sé skellt án athugunar á holdafar. Sjálf segist helst ekki vilja fara til sérfræðilækna, hún hafi því miður slæma reynslu af læknisheimsóknum.
„Ég veit alveg af hverju mér er illt í hnénu, ég slasaði mig í fótbolta“
„Sumar læknastéttir eru erfiðari en aðrar, og bara því miður er þetta þannig enn þá. Og hún [læknir á Reykjalundi] vildi senda mig til sérfræðilæknis út af því að ég er búin að eiga við ákveðið vandamál í hné síðan ég tognaði fyrir nokkrum árum og það hefur bara alltaf verið erfitt og mjög líklega er einhver vökvasöfnun í hnénu á mér. Ég sagði: Ég er hrædd við svoleiðis lækna og hún svaraði: Já, ég skil það og ég skil að þú viljir ekki fara þangað. Þannig að það varð aldrei neitt úr því af því ég neitaði að fara. Ég nenni ekki að fara til eins læknis í viðbót sem segir að mér sé bara illt í hnénu af því að ég er feit. Ég veit alveg af hverju mér er illt í hnénu, ég slasaði mig í fótbolta.“
Lilja segir að hún skilji ekki hvers vegna fólk gefi holdafari annarra svo mikinn gaum, hafi svo miklar skoðanir á því hvernig aðrir líti út. „Það að ég sé feit, eða að ég grennist, eða að ég fitni, það breytir ekki þínu lífi. Það breytir engu hjá þér. Það hefur engin áhrif á þig eða einhvern annan. Þannig að af hverju ætti það að skipta þig einhverju máli?“
Athugasemdir