Ferðamannaiðnaðurinn er orðinn stærsti atvinnuvegurinn á Íslandi. Við vitum öll að það felast mikil tækifæri í því. Ég man þegar það var varla hræða úti og þegar annar hver veitingastaður fór á hausinn eftir hetjulega baráttu við fámennið. (Jú, ég er að ýkja en ekki mikið). Almennt eru áhrif ferðamannastraumsins góð, hann ætti að þvinga okkur til að vinna að grundvallaratriðum sem við fyrir löngu ættum að hafa byrjað á. T.d. bæta vegakerfið um allt land, hóst, hóst, Vestfjörðum, finna stað til að bæta við öðrum flugvelli á höfuðborgarsvæðinu, (Icelandair er þegar farið að kanna Hvassahraun), og eiga í góðu samtali um hver raunveruleg verðmæti íslenskrar náttúru eru. (Hóst, hóst, ómetanleg).

Við þurfum ekki að finna upp hjólið í öllu. Við getum lært af reynslu annarra. (og nú kemur smá anekdótal ferðasaga):

Fyrir nokkrum árum síðan fór ég að heimsækja foreldra mína um jól út á Jamaíka. Ístak, sem faðir minn vann hjá á þeim tíma, var að reisa höfn fyrir risavaxið skemmtiferðarskip sem amerískir fjárfestar höfðu keypt frá Finnlandi. Skemmtiferðaskipið átti að vera það stærsta í heimi og því þurfti stærri hafnir. Það vildi svo til að verið var að byggja þetta nærri gömlum sjóræningjabæ, ótrúlega sjarmerandi (jólamaturinn er geit í karrý), og eyjan er ótrúlega falleg. (Mér fannst líka skemmtilegt að heyra að svæðið Montego Bay væri nefnt eftir svínafitu, að skammt undan væri báxít unnið sem færi svo norður með skipi til álvera á Íslandi, og að í nærliggjandi þorpi hefði Usain Bolt fæðst ...), en það var eitt vandamál.

Nærri öll strandlínan var lokuð af. Innfæddir áttu gríðarlega erfitt með að komast niður að strönd og gátu ekki gengið meðfram henni. Til að komast á strönd þurfti að greiða sig inn, sem var þokkalega skiljanlegt því þarna var viðkvæm náttúra og ferðamenn menga, en það var ekki skiljanlegt hvernig hótelin komust upp með að blokkera nærri alla sjónlínuna og hvernig hægt var að útiloka innfædda frá útsýninu sem hafði verið þarna frá því áður en Kristófer Kolumbus sigldi inn flóann.

Þegar breyta átti Grand Canyon í túristagildru

Löngu áður en farið var að fljúga til Jamaíka voru breskir túristar farnir að hanga við ströndina á Cote D´Azur og jafnvel fara suður til Ítalíu að skoða kirkjur. Á sama tíma í Bandaríkjunum voru borgarbúar að uppgötva hina stórfenglegu náttúru Norður Ameríku, ekki síst af því búið var að ljúka uppbyggingu nauðsynlegra innviða eins og stóru, nútímalegu járnbrautakerfi. Árið er 1903 og forsetinn Theodore Roosevelt heldur ræðu við Miklagljúfur:

„Í miklagljúfri hefur Arizona náttúru-undur sem eins langt og ég veit er algjörlega óviðjafnanlegt. Ég vil biðja ykkur um að gera einn hlut í því samhengi og í samhengi við ykkar eigin hagsmuni og með hagsmuni landsins í huga, að viðhalda þessu náttúru-undri eins og það er nú. Ég var glaður að heyra að Santa Fe járnbrautarfólkið í visku sinni hefði ákveðið að byggja ekki hótel á nöf gljúfursins. Ég vona að þið munið ekki byggja byggingu af nokkurri gerð, hvorki sumarbústað, hótel eða annað sem myndi mynda lýti á hinu stórfenglega, undursamlega, hinni miklu einmanakennd og fegurð gljúfursins. Skiljið það við ykkur eins og það er. Þið getið ekki bætt það. Aldirnar hafa unnið hart að þessu og þið getið einungis skemmt. Það eina sem þið getið gert er að geyma það, viðhalda því fyrir börn barna ykkar og öll þau sem koma á eftir ykkur sem eina mikilfenglestustu sýn sem nokkur Bandaríkjamaður fær borið augum ef hann getur ferðast hingað á annað borð.“

„Við erum komin handan við það stig að við getum afsakað okkur ef við tökum nokkurn hlut af landi okkar og fláum það í tvö, þrjú ár til að nýta fyrir núverandi kynslóð, hvort sem það er skógur, vatn eða útsýnið. Hvað sem það er, farið með það þannig að börn barna ykkar muni njóta þess. 

[fjarlægi út smá pólitískar yfirlýsingar um skógarhögg og áveitur og enda á lokapunktinum]
Svo það muni gagnast Arizona árið 1953 alveg eins og Arizona 1903.“

Ég held að orð Roosevelts árið 1903 seti hluti á Íslandi í svolítið samhengi. Árið 1903 er fjarlægt, en 1953 er aðeins nær okkur, pabbi minn er t.d. fæddur árið 1951 svo það er auðveldara fyrir mig að gera mér þann tíma í hugarlund. Hvernig verður Ísland árið 2053? Það er í sjálfu sér ekki svo fjarlægt, flestir fæddir sama ár og ég verða enn á lífi þá ... og börn barna okkar ættu að vera á lífi árið 2103.

Aaaah, finnst ykkur ekki vanta hótel upp á einhvern klettanna?

Árið 1908 friðaði Roosevelt Miklagljúfur. Þú getur sem ferðamaður komið þangað og gist í nágrenninu, en ekki í hóteli sem skyggir á gljúfrið sjálft, gnæfir yfir það eða skemmir fyrir á nokkurn annan hátt.

Hálendisgarður, draumórar eða?

Net-hlutleysi er Pírötum mikið hjartans mál af því hugmyndin á bakvið það er að allir eigi skilið jafnt aðgengi að upplýsingum og jafna rödd. Þess vegna leggjumst við gegn tilraunum til að veita fyrirtækjum rétt á að mismuna net-umferð. Hvort sem það væri til að hægja á netsíðum pólitískra andstæðinga eða annarra keppinauta, eða þeim sem ekki greiða gíslatökugjaldið. 

Sama hugmyndafræði gæti alveg átt við um jafnt aðgengi um landið og vegi þess, maður ætti að geta keyrt jafn öruggur á Vestfjörðum og í Reykjavík, alveg eins og maður ætti að geta notað Facebook eða endurhlaðið Stundin.is jafnhratt þar. Og ég tel hana eiga í sumum tilvikum svo sannarlega við útsýnið og aðrar takmarkaðar auðlindir.

Á Ítalíu féll um daginn athyglisverður dómur. Í honum kom fram að ríki eða sveitarfélög yrðu að halda opinber uppboð um takmarkaðar auðlindir eins og aðgengi að sjávarsíðunni. M.ö.o. það mátti ekki bara gefa hótelum strandlínuna ókeypis, þau yrðu að greiða samfélaginu sanngjarnt gjald fyrir það. Ég velti fyrir mér hvað sömu dómurum þætti um mismuninn á uppboðsleiðinni færeysku og kvótakerfinu íslenska (en það væri efni í aðra grein).

En kærum við okkur um Ísland þar sem búið er að byggja hótel í kringum helstu náttúruperlur þannig að þær skyggi á útsýni ferðamannsins? Er það landið sem við viljum sjá árið 2053. Ég held ekki. En staðreyndin er sú að margir eru að reyna það. Það var mjótt á munum í sveitastjórnarkosningum sem hefðu getað valdið því að hótel yrði byggt í vegi fyrir Skógafoss. Nú er líka deilt í Mývatnssveit um hótel sem á að rísa þar. Svipaðar framkvæmdir eru víða ímyndaðar um allt land og þið getið eflaust bætt við í kommentum hvar annars staðar þurfi að vera á varðbergi. (Þetta þýðir ekki að ekki megi byggja hótel. Við Skógafoss náðist sátt um hótel sem skyggði ekki á fossinn sjálfan).

Mín persónulega reynsla er sú að Skuggahverfið í Reykjavík hafi verið mistök, og að byggja fleiri byggingar á sama svæði í svipuðum stíl væri að höggva í sama knérunn. Einn belgískur ljósmyndari sem heimsótti mig þegar ég bjó í miðbænum og gisti nokkrar nætur þar sagði þegar ég sýndi honum Hörpu:

„Þið eruð klikkuð, af hverju eruð þið að byggja fyrir Esjuna?“

Harpan er að vísu glæsileg, en það er ágætis punktur þarna. Og ég verð að játa að ég skil ekki alveg hver meiningin er að byggja hótel í vegi fyrir Hörpunni. (Er hótel fyrir framan Óperuhúsið í Sidney, eða óperuna í Danmörku?)

Þessa hluti ættum við að hafa í huga. Munum að gæta hagsmuna Íslendinga árið 2066 alveg eins og Íslendingar árið 2066 munu passa hagsmuni þeirra sem lifa árið 2116. 

Góð samfélög eru þau sem öldungar sá fræjum að trjám sem þeir vita að þeir munu ekki njóta ávaxtanna af. Drífum í því að stofna þjóðgarð, það er ekki fjarlægur draumur ársins 2116, í raun er forsenda þess að það verði til þjóðgarður þá að við stofnum hann núna. Ég væri til í að sjá miklu meiri umræðu um hvernig við aukum aðgengi að náttúruperlum á sama tíma og við verndum þær. Og nú nenni ég ekki að sparka í liggjandi ferðamálaráðherra, en ættum við ekki að vera löngu búin að setja á gistináttagjald eða hvað? Af hverju ekki? 

En að lokum. Það er vísindalega sannað að fallegt útsýni auki hamingju almennings og Roosevelt hafði alveg rétt fyrir sér, sumt útsýni er manninum algjörlega ómögulegt að toppa, svo hann ætti bara frekar að láta það ógert.