Eitt sumar fyrir löngu síðan vann ég við að slá gras og klippa runna í finnskum kirkjugarði. Það var notalegt starf og starfsmenn höfðu meira að segja gufubað sem þeir opnuðu ásamt nokkrum bjórum á hverjum föstudegi. Það virtist enginn kippa sér upp við nakta menn hlaupandi í og úr gufubaði þrátt fyrir að vera innan um grafreiti og meira að segja minnismerki um fjöldamorð úr finnska borgarastríðinu. Svona er Finnland magnaður staður og eflaust var þetta rigningarsama og melankólíska sumar eitt það lærdómríkasta á ævi minni, þótt ég eyddi mestum frítíma mínum í gufuböðum eða að synda í stöðuvötnum. Þessi tími rifjaðist upp fyrir mér þegar okkur (Ragnheiði eiginkonu minni, hinum hluta leikhópsins Rebel Rebel) var boðið að sýna á leiklistarhátíð í borginni. Það var rosalegur heiður að fá að vera hin sýningin af tveimur sem voru fulltrúar Íslands þetta árið, og mér fannst borgin jafnfögur og síðast þótt mér tækist því miður ekki að finna aftur Hard-Rock Karókíbarinn þar sem metalhausar slamma og syngja í karókí. (Annar hver bar er samt með karókívél svo áhugafólk um áhugasöng þarf ekki að hafa neinar áhyggjur haldi það til Tampere).

Tampere er gömul iðnaðarborg með fallegum múrsteinsbyggingum frá 19. öld. Borgin sem hefur svipaða íbúatölu og Ísland en er umkringd tveimur stöðuvötnum og miklum skógum, en á víð og dreif um borgina eru skorsteinar sem áður tilheyrðu verksmiðjum en eru nú nær því að vera minnismerki. (Skammt undan er bærinn Nokia sem einu sinni framleiddi gúmmístígvéli áður en fyrirtækið sneri sér að raftækni og yfirgaf fæðingarbæ sinn sem nú er hálfgert draugaþorp).

Tampere, Manchester Finnlands kemur manni skemmtilega á óvart. Borgin er ekki höfuðborg Finnlands, það er Helsinki, en þrátt fyrir smáa stærð er menningarlífið öflugt, það eru þrettán leikhús í borginni. (Hugsið út í það … hvað eru mörg leikhús í Reykjavík, þrjú? Við erum að tala um atvinnuleikhús hér).

Sú tala ein og sér kemur manni á óvart þótt það sé ekki virkt prógramm allan ársins hring í þeim öllum. En Tamperingar elska leikhúsið sitt, þegar við settumst á eina hamborgarabúlluna í bænum rákumst við á eina konu sem rekur mötuneyti í bænum og sagðist hafa farið á átta sýningar á hátíðinni, og ætlaði á þá níundu núna á eftir Mávinn sem Íslendingarnir væru að sýna … fæst atvinnufólk er jafnduglegt við að sjá sýningar. (Við tvö í Rebel Rebel náðum því miður bara að sjá tvær).

Af því ég var að sýna á hátíðinni held ég mig frá því að rýna eitthvað í verkin tvö. Mávurinn sem Borgarleikhúsið sýndi í alþýðuleikhúsinu (risastórt leikhús sem verkalýðshreyfingin reisti í Tampere, viðeigandi við hlið Lenínsafnsins) sá ég í fyrsta sinn þarna. Ég skil vel hvers vegna verkið hefur unnið til verðlauna út í Póllandi og er að túra (þrátt fyrir að vera gríðarlega dýr framleiðsla). Leikaravalið er gott og sýningin nær að fanga húmor Tékovs vel og líka þá spennu sem ríkir milli mismunandi þjóðfélagshópa og kynslóða, bæði í verkum Tékovs og líka Íslandi í dag. Hjörtur Jóhann Jónsson verðskuldar sérstakt hrós, því hann stökk í hlutverk Björn Thors og gerði það svo vel að hann uppskar klapp í miðri sýningu fyrir einræðu rithöfundarins Trigorin …. Hann var frábær í þessu hlutverki.

En já, það var semsagt ekki meiningin að rýna. Hitt verkið sem við sáum var Play Rape eftir finnsku leikkonuna Önnu Paavilainen. Verkið byrjar feykilega sterkt, mér hefur verið nauðgað 100 sinnum á sviði, sagði hún og lýsti svo hvernig loftmyndin í þjóðleikhúsi Helsinkis lítur út, hvernig hún lá á bakinu og virti það fyrir sér á meðan samstarfsfélagi hennar hömpaðist á henni. Eftir að hafa verið stöðugt í hlutverkum þar sem hún var gerð að fórnarlambi fékk hún nóg og yfirgaf leikhúsið. Verkið vekur upp erfiðar spurningar um ekki bara hvernig eða hvort maður ætti að setja nauðganir á svið, heldur líka hvernig sumir leikstjórar og leikhús níðast á ungum nýútskrifuðum leikkonum. Virkilega flottur performer … en jæja, ég held mig frá því að rýna.

Retrospective (verkinu okkar) gekk semsagt ágætlega (takk fyrir að spyrja), og andinn á hátíðinni var góður. Við fengum fína rýni en aðallega fín viðbrögð áhorfenda, maður hefur á tilfinningunni að eitthvað við vandræðaleikann og viðkvæmar þagnir verksins snerti ákveðna taug hjá Finnum. A.m.k. hafði ég á tilfinningunni að þarna væru áhorfendur sem kynnu að meta einlæga tilraun til að reyna eitthvað ómögulegt.