Rekja má meira en helming af útblæstri gróðurhúsalofttegunda vegna iðnaðar síðustu þrjá áratugi til 25 stærstu kola-, olíu- og gasfyrirtækja heims. Fimm þeirra hafa varið samtals um 600 milljónum bandaríkjadala, eða sem jafngildir 74 milljörðum íslenskra króna, í að grafa undan aðgerðum stjórnvalda í loftslagsmálum frá því að Parísarsáttmálinn var samþykktur árið 2015.

Fjallað er með ítarlegum hætti um ábyrgð einstakra stórfyrirtækja á útblæstri gróðurhúsalofttegunda í úttekt sem samtökin Carbon Disclosure Project gáfu út árið 2017 í samstarfi við Climate Accountability Institute. Meðal helstu mengunarvalda heims eru kínversk, rússnesk og sádi-arabísk ríkisfyrirtæki og vestræn stórfyrirtæki á borð við ExxonMobil, Royal Dutch Shell, Chevron, BP og Total.

Fyrr á þessu ári birti svo bandaríska hugveitan InfluenceMap skýrslu um lobbýisma þessara fimm einkafyrirtækja. Þar er rakið hve gríðarlegu púðri þau verja í að hafa áhrif á umræðuna um loftslagsmál og sveigja hana að hagsmunum sínum. Fyrirtækin ganga hart fram gagnvart stjórnmálamönnum, þjóðþingum og alþjóðastofnunum, meðal annars gegnum þrýstisamtök á borð við American Petroleum Institute og FuelsEurope, og beita sér gegn umhverfisreglugerðum, grænum sköttum, rafvæðingu samgöngukerfa og öðrum stjórnvaldsaðgerðum á sviði loftslagsmála. Fram kemur í skýrslu InfluenceMap að á þessu ári verði aðeins þremur prósentum af nýjum fjárfestingum ExxonMobil, Shell, Chevron, BP og Total varið til lágkolefnistengdrar starfsemi, þvert á fagurgala olíufyrirtækjanna um að þau séu fullfær um að leysa loftslagsvandann upp á eigin spýtur og ríkisafskipti séu óþörf.

Gamblað með framtíð mannkynsMörgum varð brugðið þegar Donald Trump gerði framkvæmdastjóra ExxonMobil, Rex Tillerson, að utanríkisráðherra Bandaríkjanna árið 2017. Hér má sjá Tillerson ásamt Wang Yi, utanríkisráðherra Kína. Kína er það ríki sem dælir mestum gróðurhúsalofttegundum út í andrúmsloftið en Bandaríkin koma þar á eftir – og þar er ExxonMobil það fyrirtæki sem mengar mest.

MYND: WIKIMEDIA

Kolefnisbirgðirnar langt umfram „mengunarsvigrúm“ jarðar

Til að ná markmiðum Parísarsáttmálans um að halda hlýnun jarðar vel undir tveimur gráðum miðað við meðalhitastigið fyrir iðnbyltingu getur uppsafnaður útblástur koltvísýrings af manna völdum ekki orðið meiri en 1.170 gígatonn næstu þrjá áratugi. Svo mikil hlýnun hefði alvarlegar afleiðingar, myndi valda talsverðri hækkun sjávarmáls, flóðum, þurrkum, vatnsskorti, veðuröfgum og uppskerubresti víða um heim og bitna verst á þjóðum sem búa nú þegar við bág kjör. Afleiðingarnar af 1,5°C hlýnun yrðu skömminni skárri, en til þess þyrfti að halda útblæstri koltvísýrings undir 420 gígatonnum næstu áratugina að mati loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna. 

Þær skráðu kolefnisbirgðir heims (e. carbon reserves) sem ríki og fyrirtæki hafa yfir að ráða myndu hins vegar valda um 2800 gígatonna koltvísýringsútblæstri – miklu meiri mengun en vísindamenn telja óhætt að leysa út í andrúmsloftið án þess að afleiðingarnar fyrir vistkerfi jarðar og samfélög manna verði hamfarakenndar. 65 prósent af þessum 2.800 gígatonnum eru kol, 22 prósent eru olía og 13 prósent gas. 745 gígatonn tilheyra þeim 200 stærstu kola-, olíu- og gasfyrirtækjunum heims sem skráð eru á markað. Hlutabréf fyrirtækjanna eru verðmetin út frá því að hægt sé að vinna þetta eldsneyti, selja það og brenna.