Á tímum þess sem kallaðist ,,Kalda stríðið" og stóð frá árunum 1945-1991 um það bil, voru háð nokkur stríð þar sem risaveldin, Bandaríkin og Sovétríkin (1922-1991) háðu grimmilega baráttu um forræðið í heiminum.

Skyldi heimurinn vera kapítalískur með ,,Kanann" sem leiðtoga eða kommúnískur undir stjórn Rússa/Sovétríkjanna?

Eitt þessara stríða var Víetnam-stríðið en um þessar mundir eru einmitt liðin um 55 ár frá frægustu orrustu þess stríðs, Tet-sókn N-Víetnama og Víetkong-skæruliða, en báðir aðilar voru dyggilega studdir af Rússum og Kínverjum. Í þessari sókn var ein ljótasta, en sennilega frægasta stríðsfréttaljósmynd allra tíma tekin.

Norður-Víetnamar og Víetkong börðust gegn spilltri ríkisstjórn S-Víetnam, semhow fékk ómældan stuðning frá Bandaríkjamönnum, sem sendu hundruð þúsunda hermanna til Víetnam á árunum 1965 til 1973 og misstu þar um 58.000 hermenn og um 5000 þyrlur, en þetta var fyrsta ,,þyrlustríð" sögunnar. Að minnsta kosti tvær milljónir Víetnama féllu. Þetta stríð er enn flakandi sár á bandarísku samfélagi, enda fyrsta stríðið sem þeir töpuðu. Vorið 1975 hertóku hersveitir kommúnista Saigon, höfuðborg S-Víetnam og sameinuðu allt landið undir stjórn kommúnista. Þannig er staðan í dag. Mesta herveldi heims tapaði gegn fátækri bændaþjóð.

Staðgenglastríð

Þetta stríð var svokallað ,,staðgenglastríð" (e. proxywar). Víetnam var í raun ,,leikvöllur" stórveldanna þar sem tekist var á í nafni andstæðra hugmyndastefna, kapítalismi versus kommúnismi. Gígantískum fjárhæðum var eytt í þetta stríð, af öllum aðilum. Niðurstaðan var kommúnískur sigur og sálrænt áfall fyrir Bandaríkjamenn. Fleiri átök á þessum tíma, t.d. bæði í Afríku og Mið-Ameríku voru með þessum hætti og kostuðu gríðarlegar mannfórnir.

Nú geisar stríð í Evrópu, þar sem ,,leifarnar" af Sovétríkjunum og stærsta lýðveldi þeirra, Rússland, hefur ráðist á aðrar ,,leifar" sama heimsveldis, Úkraínu, eins ótrúlega og það kann að hljóma. Úkraína var annað stærsta lýðveldi Sovétríkjanna og gríðarlega mikilvægt. Margir af æðstu stjórnendum Sovétríkjanna komu frá Úkraínu, t.a.m síðasti leiðtogi þeirra, Mikaíl Gorbachev, sem lést í fyrra.

Vestrænt lýðræði gegn alræðishyggju

Að minnsta kosti hluta til er þetta stríð barátta tveggja hugmyndastefna, sem kalla mætti ,,vestrænt lýðræði" gegn ,,alræðishyggju". Úkraínumenn, í raun sú þjóð sem batt enda á tilveru Sovétríkjanna, vilja vara í vestur, í átt að lýðræði, mannréttindum og frelsi. Undir stjórn forseta Rússlands, KGB-mannsins Vladimírs Pútíns (frá 2000), hefur landið stöðugt færst nær alræði og kúgun.

Stuðningur Vesturveldanna skiptir Úkraínu lykilmáli og nú er mikið rætt um skriðdreka af fullkomnustu gerð, hvort Úkraínumenn geti fengið slíka. Þetta eru meðal annars þýskir Leopard-2 skriðdrekar, sem eru með þeim fullkomnustu sem til eru. Fyrir eiga Úkraínumenn gamla sovéska skriðdreka sem þykja létt veiði. Leopard-drekar hafa verið seldir til fjölda Evrópulanda, sem þurfa samþykki Þjóðverja til að geta flutt þá út til Úkraínu.

Í því máli kristallast einnig sú staðreynd hvað sagan getur skipt miklu máli. Þjóðverjar virðast vera, eins og staðan er í dag, á bremsunni í ,,skriðdrekamálinu" og það hefur að gera með stöðuna í þeirra innanríkismálum, en þátttaka í stríðsátökum hefur eftir seinni heimsstyrjöld verið mikið ,,tabú" í þýskum stjórnmálum, þar til nú. Nú er þýski kanslarinn, Olaf Scholz, kallaður ,,Dr.No" með vísun í fræga persónu úr James Bond-kvikmyndunum.

U-beygja Þýskalands

Það hefur orðið grundvallarbreyting eftir innrás Rússa og er stuðningur Þjóðverja einn sá mesti meðal vestrænna þjóða við Úkraínu. Í raun má segja að um sé verið að ræða U-beygju sem kanslari Scholz tók í mars á síðasta ári, þegar hann tilkynnti bæði útflutning á vopnum og skotfærum frá Þýskalandi, sem og aukin útgjöld til hernaðarmála. Á heimsvísu er Þýskaland í sjöunda sæti hvað varðar útgjöld til varnarmála, sem kann að þykja mikið, miðað við sögu landsins.

Nánast öll NATO-ríkin og fjölmörg ríki ESB hafa sent vopn og annan búnað til Úkraínu og nemur stuðningurinn tugum milljörðum dollara. Efst tróna þó Bandaríkin, sem nýlega tilkynntu nýjan pakka upp á um 2,5 milljarða dollara, en það er um 380 milljarðar íslenskra króna. Meðal annars munu Bandaríkjamenn nú senda Patriot-eldflaugavarnarkerfi, en það sem hefur einkennt stríðið í Úkraínu eru grimmilegar árásir Rússa á almenna borgara, fjölbýlishús og slíka staði, með t.a.m írönskum drónum. Mikilvægi loftvarna er gríðarlegt.

Vilji Vesturlanda til að aðstoða Úkraínu er geysilega mikilvægur, ef þessa stuðnings nyti ekki við, væri ekki útilokað að Vladimír Pútín og miskunnarlausum her hans tækist að taka yfir alla Úkraínu og færa þar með landamæri Evrópu enn meira til og ná markmiði sínu um að innlima allt landið inn í Rússland. Margt bendir til þess að núna séu Rússar að undirbúa mikla vorsókn, enda hafa nokkur hundruð þúsund karlmenn verið kvaddir í herinn.

Fullkomin innlimun er sviðsmynd sem lítur ekki vel út og enginn vill sjá, nema kannski stuðningsmenn Pútíns. Úkraína á sinn eigin rétt á eigin fullveldi og eigin sjálfstæði. Rétt eins og við áttum á sínum tíma. Úkraínu dagsins í dag á ekki að vera stjórnað frá Moskvu.

Mynd: Leopard-skriðdreki (Wikimedia Commons).