Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 6 árum.

Eldra fólk fast í fátækragildru

Frí­tekju­mark var með einu penn­astriki lækk­að úr 100 þús­und krón­um á mán­uði í 25 þús­und. Ætti að vera 290 þús­und mið­að við vísi­tölu. Ís­land greið­ir marg­falt minna en með­al­tal OECD til aldr­aðra. Líf­eyr­is­sjóð­ir standa ekki und­ir nafni. Æv­areið­ir eldri borg­ar­ar á stór­fundi í Stang­ar­hyl.

Eldra fólk fast  í fátækragildru
Reiði Fundarmenn á stórfundinum í Stangarhyl voru ævareiðir vegna skertra kjara. Mynd: Heiða Helgadóttir

Gríðarleg óánægja er á meðal eftirlaunafólks vegna skerðinga á frítekjumarki ellilauna og fyrirkomulags eftirlauna sem duga vart til framfærslu. Troðfullt var út úr dyrum á  fundi sem Félag eldri borgara hélt í höfuðstöðvum sínum í Stangarhyl. Þar kom fram megn óánægja með það að stjórnvöld skertu með einu pennastriki frítekjumark þeirra eldri borgara sem þiggja ellilaun. Frá 2007 hafði frítekjumarkið verið rúmar 100 þúsund krónur á mánuði en var skorið niður í 25 þúsund krónur. Með þeirri aðferð var afkomu stórs hóps ógnað og fólk festist í fátækragildru.

Í einföldu máli þýðir þetta að sá sem þiggur ellilífeyri og þénar aukalega 125 þúsund krónur sætir skerðingu á þeim tekjum sem eru umfram 25 þúsund krónur. Heildartekjur eru 125 þúsund krónur á mánuði. Tekjur sem hafa ekki áhrif á ellilífeyri, 25 þúsund krónur dragast frá. Eftir standa 100 þúsund krónur sem lækka lífeyrinn frá Tryggingastofnun um 45 prósent, eða 45 þúsund krónur á mánuði. Þá eru aukatekjurnar skattlagðar að fullu. Niðurstaðan er sú að ellilaunaþeginn heldur sáralitlu eftir við það að takast á hendur aukavinnu og þarf jafnvel að greiða með sér vegna vinnunnar. Hann er fastur í fátæktargildru.

Vilja vinna en það borgar sig ekki

Fundarmenn voru gríðarlega ósáttir með þetta og margir tóku til máls og lýstu því að kjör þeirra væru með þessu skert þannig að þeir kæmust ekki af. Þá voru margir á því að ríkið væri að etja fólki út í að verða skattsvikarar og í rauninni að neyða fólk til þess. „Ég vil ekki verða skattsvikari,“ sagði rúmlega áttræð kona sem enn er á vinnumarkaði.

„Ég vil ekki verða skattsvikari“

Þá var á það bent að eftirlaunafólk er margt hvert með mikla starfsgetu en situr heima fremur en að borga með sér á vinnumarkaði. Á sama tíma væri flutt til landsins erlent starfsfólk, þúsundum saman. Því fylgdi ferðakostnaður og húsnæðiskostnaður sem ekki þyrfti að koma til ef hið vannýtta íslenska vinnuafl væri notað. Eftirlaunafólkið væri á landinu og með húsnæði. Það væri því þjóðhagslega hagkvæmt að nýta krafta þess.

Hrópað að ráðherra

Þorsteinn Víglundsson velferðarráðherra taldi að ríkisstjórnin væri að gera vel við eldra fólk og benti á að ákveðið hefði verið að taka skerðingu frítekjumarksins til baka í áföngum á fimm árum. Reyndar væri vandinn aðeins bundinn við lítinn hluta eftirlaunafólks. Ráðherrann uppskar hróp fundarmanna sem var greinilega mjög misboðið. Fundarstjóri greip á endanum í taumana og bað fólk um að sýna stillingu. 

Skert kjörEldri borgarar glíma við það að ríkist seilist í eiguur þeirra og skerðir kjör.

Á það er bent að þegar frítekjumarkið var tekið upp 1. janúar 2009 var það 109 þúsund krónur. Þá var launavísitalan 355,7. Í júlímánuði 2017 var launavísitalan komin í 623,9. Það þýðir að frítekjumarkið ætti að vera 191.187 krónur en er þess í stað 25 þúsund krónur. Það er því búið að skerða kjör þeirra sem lifa á ellilífeyri einum sem nemur þeirri upphæð. Ráðherra lagði áherslu á að þáverandi ríkisstjórn stefndi að því að hækka frítekjumarkið að nýju í 100 þúsund krónur á næstu árum. Fundarmenn gáfu lítið fyrir þá yfirlýsingu.  

Lífeyririnn einskis virði

Viðmælendur Stundarinnar tala um hreinan þjófnað á eftirlaunum sem liggur í því að þeir sem hafa safnað upp lífeyri í gegnum lífeyrissjóði sæta skerðingum á eftirlaunum almannatrygginga í samræmi við það. Sá sem fær 500 þúsund úr lífeyrissjóði fær ekki krónu í eftirlaun frá ríkinu. Lífeyrissparnaðurinn er því látinn standa undir framfærslunni. Grunnlífeyrir sem áður var fyrir alla hefur verið afnuminn. Sá sem aldrei greiddi í lífeyrissjóð fær hátt í 300 þúsund krónur. Þetta þýðir í raun að sá fyrrnefndi er rændur lífeyri sínum. Með öðrum orðum: Framlag hans í lífeyrissjóð er sokkið og hann hefði allt eins getað byggt lífsafkomu sína á öðru en launatekjum. Þetta gerist vegna þess að stjórnvöld líta á greiðslur úr lífeyrissjóði sem fyrstu stoð í eftirlaunagreiðslum. Í stað þess að ellilífeyrir sé jafnhár hjá öllum og lúti sömu lögmálum hafa greiðslur úr lífeyrissjóðum verið gerðar að grundvallarlífeyri og ellilífeyrinn notaður sem uppbót. Sem sagt: Lífeyrisþegarnir eru sjálfir látnir sjá sér fyrir ellilífeyri og þeir þannig í ákveðnum skilningi sviptir sparnaði sínum. Á móti kemur það viðhorf að ellilífeyrir sé öryggisnet og til að jafna kjör fólks. Vandinn er hins vegar sá að stór hluti þeirra sem hafa alla starfsævina greitt í lífeyrissjóð fá það sama á endanum og hinir sem aldrei greiddu krónu. Haukur Arnþórsson stjórnsýslufræðingur undirstrikaði þetta á stórfundinum í Stangarhyl.

Ísland greiðir fjórðung

Haukur sýndi töflu sem undirstrikaði það hvernig íslenska ríkið kemur fram við elstu borgarana og er í einu af allra lægstu sætunum á meðal þjóðanna. Fram kom í erindi Hauks að Ísland greiðir sem nemur 95 þúsund krónum á mánuði með hverjum eftirlaunamanni. Meðaltal OECD-ríkjanna er aftur á móti rúmlega 382 þúsund krónur, eða fjórfalt hærra. Munurinn skýrist að miklu leyti af því að lífeyrissparnaðurinn er talinn íslenska eftirlaunamanninum til tekna og hann þannig svikinn um sparnaðinn til efri áranna. Haukur segir að þarna sé um að ræða jaðarskatt sem sé siðferðilega og lagalega óverjandi. Haukur bendir jafnframt á að skerðingarnar þýði að aukatekjur séu í sumum tilvikum yfir 100 prósent. 

Allt verður til skerðinga

Annað sem er gagnrýnt harðlega er að ellilífeyrisþegar mega ekki eiga fjármuni á bankabók eða selja eignir eða fá arf án þess að sæta skerðingum. Sá sem selur eign samhliða því að þiggja ellilífeyri frá Tryggingastofnun má reikna með stórfelldri skerðingu. Ef einstaklingi í þessum sporum tæmist arfur er afkomu hans sömuleiðis ógnað. Alls staðar er sótt að afkomu þeirra sem þiggja ellilífeyri. 

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

Bonaqua virðist á köldum Klaka eftir nafnbreytingu
2
Fréttir

Bon­aqua virð­ist á köld­um Klaka eft­ir nafn­breyt­ingu

Þátta­skil urðu á ís­lenska sóda­vatns­mark­að­in­um í sum­ar, eft­ir að Topp­ur breytt­ist í Bon­aqua. Því fylgdu tæki­færi fyr­ir sam­keppn­is­að­il­ann Klaka, sem kveðst nú vera með um 25 pró­sent hlut­deild á mark­að­in­um. Fyrr­ver­andi ís­lensku­pró­fess­or sem gagn­rýndi nafn­breyt­ingu Topps seg­ir gleði­efni að er­lend nafn­gift virð­ist hafa vak­ið svo sterk við­brögð.
Vill að ríkið greiði aðgerðir gegn offitu hjá einkafyrirtækjum: Einn maður með milljarð í tekjur
3
FréttirKlíníkin og einkarekstur í heilbrigðiskerfinu

Vill að rík­ið greiði að­gerð­ir gegn offitu hjá einka­fyr­ir­tækj­um: Einn mað­ur með millj­arð í tekj­ur

Sam­kvæmt því sem heil­brigð­is­ráð­herra Will­um Þór Þórs­son hef­ur boð­að munu efna­skipta­að­gerð­ir einka­fyr­ir­tækja eins og Klíník­ur­inn­ar verða greidd­ar af ís­lenska rík­inu. Fyr­ir­tæki eins skurð­lækn­is á Klíník­inni sem ger­ir slík­ar að­gerð­ir hef­ur ver­ið með tekj­ur upp á um einn millj­arð króna á ári.
Hryllingur á barnaspítalanum eftir að Ísraelsher neyddi lækna til að skilja eftir ungabörn
4
Erlent

Hryll­ing­ur á barna­spítal­an­um eft­ir að Ísra­els­her neyddi lækna til að skilja eft­ir unga­börn

Starfs­fólki Al-Nasr barna­spítal­ans á Gasa var skip­að af umsát­ursliði Ísra­els­hers að rýma spít­al­ann. Þau neydd­ust til að skilja fyr­ir­bur­ana eft­ir. Að sögn hjúkr­un­ar­fræð­ings lof­uðu yf­ir­menn hers og stjórn­sýslu að forða börn­un­um, en tveim­ur vik­um síð­ar fund­ust þau lát­in, óhreyfð í rúm­um sín­um.
Kapphlaupið um krúnudjásnið Marel
6
Greining

Kapp­hlaup­ið um krúnu­djásnið Mar­el

Upp­sögn for­stjóra, veðkall, greiðslu­stöðv­un, ásak­an­ir um óbil­girni og óheið­ar­leika banka, fjár­fest­ar sem liggja und­ir grun um að vilja lauma sér inn bak­dyra­meg­in á und­ir­verði, óskuld­bind­andi yf­ir­lýs­ing­ar um mögu­legt yf­ir­töku­til­boð, skyndi­leg virð­is­aukn­ing upp á tugi millj­arða króna í kjöl­far­ið, höfn­un á því til­boði, harð­ort op­ið bréf frá er­lend­um vog­un­ar­sjóði með ásök­un­um um hags­muna­árekstra og nú mögu­legt til­boðs­stríð. Þetta hef­ur ver­ið veru­leiki Mar­el, stærsta fyr­ir­tæk­is Ís­lands, síð­ustu vik­ur.
Maðurinn sem lést í Stangarhyl sagður hafa hlaupið á eftir vini sínum inn í brennandi hús
7
Fréttir

Mað­ur­inn sem lést í Stang­ar­hyl sagð­ur hafa hlaup­ið á eft­ir vini sín­um inn í brenn­andi hús

Hús­næð­ið að Stang­ar­hyl 3, þar sem mann­skæð­ur elds­voði varð í síð­ustu viku, er í eigu fjár­fest­ing­ar­félgas­ins Al­va Capital. Eig­andi og fram­kvæmda­stjóri fé­lags­ins er braut­ryðj­andi í smá­lána­starf­semi. „Við þekkt­um þenn­an mann vel per­sónu­lega sem vinnu­fé­laga,“ seg­ir tals­mað­ur fé­lags­ins um mann­inn sem lést í brun­an­um.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Pressa: Fyrsti þáttur
1
Pressa#1

Pressa: Fyrsti þátt­ur

Í þætti dags­ins verð­um við á póli­tíska svið­inu. Breyt­ing­ar á kvóta­kerf­inu og fisk­veið­um, stjórn­mála­ástand­ið og áskor­an­ir sem stjórn­ar­meiri­hlut­inn stend­ur frammi fyr­ir. Einnig verð­ur rætt um þögla einka­væð­ingu heil­brigðis­kerf­is­ins. Við­mæl­end­ur eru Svandís Svavars­dótt­ir mat­væla­ráð­herra, Jón Gunn­ars­son, þing­mað­ur Sjálf­stæð­is­flokks, Stefán Vagn Stef­áns­son, þing­mað­ur Fram­sókn­ar, og Jó­hann Páll Jó­hanns­son, þing­mað­ur Sam­fylk­ing­ar.
María Rut Kristinsdóttir
9
Það sem ég hef lært

María Rut Kristinsdóttir

Of­beld­ið skil­grein­ir mig ekki

María Rut Krist­ins­dótt­ir var bú­in að sætta sig við það hlut­skipti að of­beld­ið sem hún varð fyr­ir sem barn myndi alltaf skil­greina hana. En ekki leng­ur. „Ég klæddi mig úr skömm­inni og úr þol­and­an­um. Fyrst fannst mér það skrýt­ið – eins og ég stæði nak­in í mann­mergð. Því ég vissi ekki al­veg al­menni­lega hver ég væri – án skamm­ar og ábyrgð­ar.“
Þögul einkavæðing Willums Þórs á heilbrigðiskerfinu
10
SkýringKlíníkin og einkarekstur í heilbrigðiskerfinu

Þög­ul einka­væð­ing Will­ums Þórs á heil­brigðis­kerf­inu

Einka­væð­ing í heil­brigðis­kerf­inu hef­ur ver­ið stór­auk­in á síð­ustu ár­um í gegn­um Sjúkra­trygg­ing­ar Ís­lands. Til stend­ur að ganga lengra í þeim efn­um sam­kvæmt heil­brigð­is­ráð­herra, Will­um Þór Þórs­syni. Í miðri þess­ari um­ræðu er einka­rekna heil­brigð­is­fyr­ir­tæk­ið Klíník­in. For­stjóri Land­spít­al­ans, Run­ólf­ur Páls­son, hef­ur áhyggj­ur af áhrif­un­um á rík­is­rek­in sjúkra­hús og bend­ir á skort á eft­ir­liti með einka­rekstr­in­um.

Mest lesið í mánuðinum

Loftkastali kaupfélagsstjórans í Djúpinu
1
Rannsókn

Loft­kastali kaup­fé­lags­stjór­ans í Djúp­inu

Stein­steypta hús­ið í kast­al­astil sem stend­ur við veg­inn í Ísa­firði vek­ur bæði undr­un og hrifn­ingu margra ferða­langa sem keyra nið­ur í Djúp­ið. Hús­ið er ein­stakt í ís­lenskri sveit og á sér áhuga­verða sögu sem hverf­ist um Sig­urð Þórð­ar­son, stór­huga kaup­fé­lags­stjóra í fá­tæku byggð­ar­lagi á Vest­fjörð­um, sem reyndi að end­ur­skrifa sögu kast­al­ans og kaup­fé­lags­ins sem hann stýrði.
Pressa: Fyrsti þáttur
2
Pressa#1

Pressa: Fyrsti þátt­ur

Í þætti dags­ins verð­um við á póli­tíska svið­inu. Breyt­ing­ar á kvóta­kerf­inu og fisk­veið­um, stjórn­mála­ástand­ið og áskor­an­ir sem stjórn­ar­meiri­hlut­inn stend­ur frammi fyr­ir. Einnig verð­ur rætt um þögla einka­væð­ingu heil­brigðis­kerf­is­ins. Við­mæl­end­ur eru Svandís Svavars­dótt­ir mat­væla­ráð­herra, Jón Gunn­ars­son, þing­mað­ur Sjálf­stæð­is­flokks, Stefán Vagn Stef­áns­son, þing­mað­ur Fram­sókn­ar, og Jó­hann Páll Jó­hanns­son, þing­mað­ur Sam­fylk­ing­ar.
Íslenskur karlmaður bauð „einstæðri móður með barn“ aðstoð
3
FréttirJarðhræringar við Grindavík

Ís­lensk­ur karl­mað­ur bauð „ein­stæðri móð­ur með barn“ að­stoð

Ís­lensk­ur karl­mað­ur setti inn um­deilda Face­book-færslu í hóp­inn Að­stoð við Grind­vík­inga, þar sem fólki í neyð er boð­in marg­vís­leg að­stoð frá hjálp­fús­um Ís­lend­ing­um. Með­lim­ir hóps­ins brugð­ust illa við þeg­ar mað­ur­inn bauðst til að að­stoða ein­stæða móð­ur með barn. „Skamm­astu þín karl fausk­ur.“
Valdablokkir í Matador um Marel
4
Rannsókn

Valda­blokk­ir í Mata­dor um Mar­el

Það geis­ar stríð í ís­lensku við­skipta­lífi. Stærstu eig­end­ur stærsta fjár­fest­inga­fé­lags lands­ins, Eyr­is In­vest, telja einn stærsta banka lands­ins, Ari­on banka, vera að reyna að tryggja Sam­herja og Stoð­um yf­ir­ráð í Mar­el. Enn vakna spurn­ing­ar um hvort eðli­legt sé að hefð­bund­in banka­starf­semi og fjár­fest­inga­banka­starf­semi, eigi yf­ir­höf­uð sam­an. Leik­flétt­an fel­ur í sér næt­ur­fundi, veðkall, af­sögn og á end­an­um greiðslu­stöðv­un sem ætl­að er að kaupa tíma fyr­ir þá sem gripn­ir voru í ból­inu.
Fjárfestingaklúbbur Kaupþingskvenna
5
RannsóknLeyndarmál Kýpur

Fjár­fest­inga­klúbb­ur Kaupþings­kvenna

Eig­in­kon­ur þriggja fyrr­um stjórn­enda hins fallna Kaupþings banka eru um­svifa­mikl­ir fjár­fest­ar í fast­eigna­verk­efn­um á Spáni og víð­ar. Pen­ing­ar sem geymd­ir eru í fé­lög­um á Tor­tóla og Kýp­ur eru not­að­ir til að byggja lúxus­í­búð­ir. Hundruð millj­óna króna hagn­að­ur hef­ur orð­ið til í þess­um af­l­ands­fé­lög­um. Ein þeirra hef­ur einnig fjár­fest með hópi Ís­lend­inga í bresk­um hjúkr­un­ar­heim­il­um.
Hvernig peningaslóð stjórnenda Kaupþings og maka þeirra liggur til Tortólu
8
Skýring

Hvernig pen­inga­slóð stjórn­enda Kaupþings og maka þeirra ligg­ur til Tor­tólu

Notk­un eig­in­kvenna fyrr­ver­andi stjórn­enda Kaupþings­banka á fé­lög­um á af­l­ands­svæð­inu Kyp­ur er enn eitt dæm­ið um það að þess­ir að­il­ar hafi not­ast við slík fé­lög í við­skipt­um sín­um eft­ir efna­hags­hrun­ið 2008. Hreið­ar Már Sig­urðs­son, fyrr­ver­andi for­stjóri Kaupþings, og eig­in­konu hans tengd­ust til dæm­is fé­lög­um í Pana­maskjöl­un­um og ár­ið 2019 var sagt frá Tor­tóla­fé­lagi sem not­að var til að halda ut­an um eign­ir á Ís­landi sem tengd­ust þeim.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár