Ef ég væri lærður heimspekingur væri líklegt að þessi stutta grein myndi byrja svona:
„Það er einhvers konar ósýnilegur þráður sem liggur í gegnum manneskjuna – inn í hennar dýpstu veru – sem tengir það sem hún gerir við það sem hún er.“ En ég er ekki lærður heimspekingur, en þykist stundum vera það, því mér finnst gaman að velta fyrir mér „ósýnilegum þráðum“; aðstæðum og tengingum sem gera það að verkum að eitthvað fór eins og það fór eða hvers vegna „eitthvað smellur“ í lífinu – sem er ekkert sérstaklega heimspekilegt orðalag. Leyfið mér samt að gera tilraun til að klastra saman ekki svo heimspekilega orðuðum setningum um það sem ég uppgötvaði fyrir um ári síðan og hefur með einn af þessum „ósýnilegu þráðum“ að gera og það að finna fyrir tilgangi í starfi.
„Við undirritun starfssamningsins hafði ég fallið í þá gildru að hafa meiri áhuga á sjálfum mér í þessu starfi en starfinu sjálfu
Ég hef ekki oft skipt um starf en nógu oft samt til að átta mig á því að ég þarf að hafa ríkan tilgang í launuðu starfi. Einu sinni var mér boðið starf sem ég þáði og var í atvinnugeira þar sem laun voru há og allt á blússandi siglingu. Tilfinningin var sú að ég ætti nú ekki að sleppa þessu tækifæri – ég má ekki missa af lestinni – hvers vegna að vera búinn með nýja háskólagráðu ofan á hina og láta ekki vaða yfir í þetta starf með flottum titli og hærri launum en ég hafði áður séð? Þremur mánuðum síðar uppgötvaði ég að við undirritun starfssamningsins hafði ég fallið í þá gildru að hafa meiri áhuga á sjálfum mér í þessu starfi en starfinu sjálfu – svo ég leyfi mér að umorða góða setningu sem leikstjóri sagði eitt sinn, „að það væru of margir leikarar sem hefðu meiri áhuga á sjálfum sér í leiklistinni, en leiklistinni sjálfri“. Ég sagði upp starfinu og leitaði á önnur mið. Þau mið tæmdust reyndar einn dag snemma í október 2008, en það er önnur saga.

Allnokkrum árum seinna og eftir alveg einstaklega vel heppnaða líkamsrækt sem góð vinkona mín stýrði, nefndi hún við mig hugtakið „ikigai“ - og þá small eitthvað. Ikigai samanstendur af orðunum iki (líf) og gai (gildi, verðmæti). Hugtakið er djúpt rótgróið í japanskri menningu, þó það hafi ekki alltaf verið sett fram í hringlaga skýringarmyndum sem við vestan hafs höfum nú tileinkað okkur.
Vísindamenn sem hafa rannsakað langt líf og hamingju, einkum í Okinawa, hafa vakið athygli á því að íbúar þessarar japönsku eyju lifa lengur en flestir aðrir í heiminum. Ekki eingöngu vegna mataræðis eða heilbrigðis, heldur vegna þess að þeir vakna á hverjum degi með tilfinningu fyrir tilgangi. Þeir eiga sitt ikigai. Og oft er það ekki stórt eða augljóst: það er að rækta grænmeti, sjá um barnabörn, hitta vini, spila go eða ganga daglega á góðan stað. Þetta eru einfaldar athafnir, en innan þeirra býr merking sem nærir anda jafnt sem líkama.
Samkvæmt kenningunni um ikigai mætast fjórir þættir: það sem þú elskar, það sem þú ert góður í, það sem heimurinn þarfnast, og það sem þú getur fengið greitt fyrir. Nú ætla ég að gefa ólærða heimspekingnum orðið í smástund: „Í heimspeki hefur löngum verið fjallað um tilgang: Aristóteles talaði um telos, fullkomnun eða lokamarkmið hverrar veru. Viktor Frankl – sálfræðingur sem lifði af helförina – sagði að manninum væri nauðsynlegra að finna merkingu en hamingju. Ikigai stendur í þessum anda: það er það sem dregur þig áfram, jafnvel þegar enginn er að klappa fyrir þér. En þetta eru ekki rúðustrikaðir reitir sem við merkjum við. Þetta eru straumar sem mætast – og ef straumarnir renna ekki saman, finnur maður fyrir því. Lífið verður gloppótt. Dagarnir missa dýpt sína. Það að finna sitt „ikigai“ er lykill að hamingjusömu lífi, hreysti á sál og líkama.“
Við höfum tilhneigingu til að hugsa um árangur sem eitthvað mælanlegt: titlar, tekjur, viðurkenningar. En ikigai krefst annars mælikvarða – mælikvarða sem byggir ekki á því sem aðrir sjá, heldur á því sem þú finnur þegar þú ert einn með sjálfum þér.
Ég held því ekki fram að við séum öll með eitt ikigai, fast neglt við öxlina. Ég held að það breytist. Ég held að það leynist oft í því sem við lítum fram hjá. Í heimi þar sem hraðinn stjórnar, krefst ikigai þess að við hægjum á – að við spyrjum ekki aðeins „hvað geri ég?“ heldur „af hverju geri ég það?“ Og ef við hlustum af alvöru, þá er ekki ósennilegt að við heyrum svarið úr kyrrðinni: þitt ikigai hefur beðið þín, eins og heimspekingur myndi orða það.
Athugasemdir (1)