Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 5 árum.

Greining

Hörmulegar farsóttir sem gengu yfir Íslendinga

Íslendingar hafa oftar en einu sinni gengið í gegnum hörmungar vegna farsótta. Heimdildir lýsa því að ung stúlka bjó vikum saman á afskekktum bóndabæ með föður sínum látnum úr Stóru bólu.

21. mars 2020 · 18:00

Karl Th. Birgisson

skrifar

Faraldur er varla nema hóflega ógnvekjandi orð. Farsótt er strax hættulegri. Að við tölum ekki um drepsótt eða hreinlega plágu.

Öllum þessum hafa Íslendingar þó kynnzt og fleiru til. Hér er örstutt söguleg upprifjun um pestir og læknavísindi.

Plágan

Fyrsta sæmilega skráða tilvik farsóttar á Íslandi er Plágan mikla, sem barst til Íslands árið 1402.

Þetta var hálfri öld eftir að sama plága hafði herjað á Norður-Evrópu og drepið þar tugþúsundir að lágmarki. Þetta var reyndar lífseig pest, því að hennar varð vart reglulega í margar aldir upp frá því.

En þótt Plágan hafi borizt hingað fyrst árið 1402 kom hún aftur nokkrum áratugum síðar, og þá var farið að tala um Pláguna fyrri og síðari, en löngu seinna komst sá siður á að kalla þessa drepsótt Svartadauða.

Því að drepsótt var hún sannarlega. Plágan var sennilega bráðsmitandi lungnapest, sem dró fólk til dauða á örfáum dögum. Svo segir …

Kjósa

Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Deila

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

Rannsóknir

Föngun Climeworks stendur ekki undir eigin losun

Climeworks fangar aðeins brot af því CO2 sem það lofar að vélar þess geti fangað. Fyrirtækið nær ekki að kolefnisjafna þá losun sem stafar af umsvifum þess – sem hefur vaxið hratt síðustu ár.

Pistill

Sif Sigmarsdóttir

Daður við aðalinn

Ástæða þess að Sjálfstæðisflokkurinn er fastur í hjólfari fylgislægðar er sú að hann fellur alltaf aftur á sama prófinu.

Fréttir

Minnst sjö kært meintan eltihrelli

Fleiri kærur hafa verið lagðar fram hjá lögregluembættinu á Suðurnesjum gegn Írisi Helgu Jónatansdóttur, sem hefur verið sökuð um umsáturseinelti. Á meðal kærenda eru ólögráða ungmenni.

Fréttir

Stuðningur við veiðigjaldafrumvarpið eykst eftir auglýsingaherferð útgerðarmanna

Mikil óánægja er um allt land með auglýsingaherferð SFS. Aðeins stuðningsfólk Sjálfstæðisflokks eru að meirihluta andvíg frumvarpi um breytingu á veiðigjöldum og ánægð með herferðina.

ViðtalHlaupablaðið 2025

Átti erfitt með gang en hleypur nú hundrað kílómetra

Sif Sumarliðadóttir þreyttist auðveldlega við göngu í skólann sem barn og þurfti oft að hvíla sig. Hún var antisportisti lengi vel en svo gerðist eitthvað sem kveikti í henni. Hún missti þriðjung úr lunga en lét ekkert stoppa sig og hefur verið í landsliðinu í bakgarðshlaupum.

Menning

Rithöfundasambandið hvetur til sniðgöngu Storytel

Rithöfundar senda frá sér áskorun til Storytel vegna gervigreindar og lágra höfundagreiðslna.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Rannsóknir

Föngun Climeworks stendur ekki undir eigin losun

Fréttir

Þrjú andlát síðustu fimm ár tengd heimilisofbeldi aldraðra

Tveir eldri borgarar hafa verið myrtir á síðustu fimm árum og eitt mál er til rannsóknar í tengslum við heimilisofbeldi sem beinist að þessum hópi. Vandinn er falinn og skömmin mikil.

Pistill

Sif Sigmarsdóttir

Daður við aðalinn

Ástæða þess að Sjálfstæðisflokkurinn er fastur í hjólfari fylgislægðar er sú að hann fellur alltaf aftur á sama prófinu.

Fréttir

Minnst sjö kært meintan eltihrelli

Stjórnmál

Spurði hvort ráðherrar í ríkisstjórninni væru undanskildir lögum

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson gagnrýnir skipan Ingu Sæland í stjórn HMS og spyr hvort pólitík sé næg málefnaleg ástæða til að víkja frá jafnréttislögum.

Fréttir

Stuðningur við veiðigjaldafrumvarpið eykst eftir auglýsingaherferð útgerðarmanna

Mest lesið í mánuðinum

Fréttir

Sjónarvitni sáu dóttur beita aldraða foreldra miklu ofbeldi

Tvö sjónarvitni sem Heimildin ræddi við sáu konu beita báða foreldra sína ofbeldi áður en hún var handtekin vegna gruns um að hafa banað föður sínum. Konan, sem er 28 ára gömul, situr nú í gæsluvarðhaldi eftir að faðir hennar fannst látinn á heimili fjölskyldunnar á Arnarnesinu í Garðabæ.

Viðtal

Hefði ekki dottið í hug að ráða sjálfan sig

Bogi Ágústsson hefur birst landsmönnum á skjánum í yfir fjóra áratugi og flutt Íslendingum fréttir í blíðu og stríðu. Hann segir heiminn hafa breyst ótrúlega mikið til batnaðar á þessum árum en því miður halli á ógæfuhliðina í rekstri fjölmiðla á Íslandi. Af öllum þeim atburðum sem hann hefur sagt fréttir af lögðust snjóflóðin fyrir vestan árið 1995 þyngst á hann. Enn þann dag í dag man hann hvernig var að þurfa að lesa upp nöfn þeirra sem dóu í flóðinu á Flateyri.

Viðtal

„Ég var bara glæpamaður“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyrir,“ segir Kristján Halldór Jensson, sem var dæmdur fyrir alvarlegar líkamsárásir. Hann var mjög ungur að árum þegar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leiðina út fyrr en áratugum síðar. Í dag fer hann inn í fangelsin til þess að hjálpa öðrum, en það er eina leiðin sem hann sér færa til þess að bæta fyrir eigin brot.

Fréttir

Hver er Jón Óttar? - „Ég hef sjálfur fylgst með fólki mánuðum saman“

Jón Óttar Ólafsson, einn þeirra sem stundaði njósnir fyrir Björgólf Thor Björgólfsson árið 2012, gaf út glæpasögu ári síðar þar sem aðalsöguhetjan er lögreglumaður sem stundar hleranir. Jón Óttar vann lengi fyrir Samherja, bæði á Íslandi og í Namibíu, en áður hafi hann verið kærður af sérstökum saksóknara, sem hann starfaði fyrir, vegna gruns um að stela gögnum.

Aðsent

Ónefnd kona skrifar

Bréf frá brotaþola hópnauðgunar

Ofbeldi gerir ekki greinarmun á þolendum eða gerendum eftir uppruna þeirra. Réttlæti má ekki gera það heldur.

Rannsóknir

Föngun Climeworks stendur ekki undir eigin losun