Þessi grein birtist fyrir rúmlega 5 mánuðum.

Fjármálaráð gagnrýnir stjórnvöld fyrir að sleppa ekki bensíngjöfinni í ríkisútgjöldum

Rík­ið ætti að nota sterka stöðu til að minnka skuld­ir og kom­ast und­ir tölu­sett við­mið fjár­mála­reglna strax ár­ið 2026, að mati fjár­mála­ráðs. Fimm ára fjár­mála­áætl­un rík­is­stjórn­ar­inn­ar ger­ir ekki ráð fyr­ir því að þeim við­mið­um verði náð fyrr en 2028.

„Þó bensíngjöfin sé ekki stigin í botn eins og áður hefur bensíngjöfinni þó ekki verið sleppt, enda þótt aðhald hafi aukist sé miðað við tímabil heimsfaraldursins.“ Þetta er á meðal þess sem fram kemur í niðurstöðum álitsgerðar fjármálaráðs um nýframlagða fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar fyrir árin 2024 til 2028, sem er dagsett í gær og Heimildin hefur undir höndum.

Ráðið telur að opinber fjármál séu sjálfbær og að tölusett viðmið fjármálareglna geti tekið gildi árið 2026 miðað við fyrirliggjandi áætlanir og forsendur. Áætlunin gerir þó ekki ráð fyrir því, heldur að þau taki gildi 2028. „Í ljósi efnahagsþróunarinnar og þá sérstaklega hvað varðar meiri tekjur ríkis og sveitarfélaga en gert var ráð fyrir í fyrri áætlunum, telur ráðið að stjórnvöld eigi að íhuga hvort skilyrði séu til að flýta gildistöku tölusettra fjármálareglna varðandi skuldir, skuldalækkun og heildarafkomu.“

Hraðari aðlögun að jafnvægi í opinberum fjármálum og lækkun skulda sé líkleg til að hafa jákvæð áhrif á lánshæfismat og geti leitt til betri vaxtakjara. „Þá styður aðhald í opinberum fjármálum við aðhald peningastefnunnar og dregur úr þörf á að beita vöxtum í eins miklum mæli til að slá á innlenda eftirspurn.“

Fjár­­­mála­ráð er ráð óháðra sér­­fræð­inga skipað af Bjarna Benediktssyni, fjár­­­mála- og efna­hags­ráð­herra. Í því sitja Gunnar Har­alds­­son for­­mað­­ur, Arna Olafsson og Þórunn Helgadóttir. 

Nýta eigi sterka stöðu til að minnka skuldir

Fimm ára fjármálaáætlunin var kynnt í lok síðasta mánaðar. Samkvæmt henni er búist við því að ríkissjóður verði rekinn í halla á hverju ári til ársins 2028. Alls er hallinn frá byrjun árs 2023 og út árið 2027 áætlaður 161,2 milljarður króna. Skuldir ríkissjóðs halda því áfram að aukast á þessu tímabili.

Samkvæmt skuldareglu mega heild­ar­skuldir rík­is­sjóðs, að frá­töldum líf­eyr­is­skuld­bind­ingum og við­skipta­skuldum og að frá­dregnum sjóðum og bankainn­stæð­um, ekki fara yfir 30 pró­sent af vergri lands­fram­leiðslu. Þegar kórónuveirufaraldurinn skall á var sú skuldaregla, sem sett er fram í lögum um opinber fjármál, tekin úr sambandi og skuldir ríkissjóðs hafa verið yfir því marki síðan 2019. Fjármálaáætlun gerir ráð fyrir að skuldirnar nái því fyrst að verða 30 prósent af landsframleiðslu árið 2028, en þær eru áætlaðar 31 prósent í ár og næstu fjögur ár.

Vert er þó að taka fram að skuldir vegna ÍL-sjóðs, sem eru áætlaðar 200 milljarðar króna á núvirði og 450 milljarðar króna þegar reiknað er með verðlagsbreytingum næstu rúma tvo áratugina, eru ekki taldar með þegar skuldahlutfallið er reiknað út. Ef svo væri myndi það versna umtalsvert. 

Í niðurstöðum sínum segir fjármálaráð að staða opinberra fjármála sé sterk og skuldir hóflegar í alþjóðlegum samanburði. „Ráðið telur að nýta eigi styrka stöðu efnahagsmála til að minnka skuldir, en að óhætt sé að reka hið opinbera með halla þegar tekist er á við tímabundinn efnahagssamdrátt. Við ástand þenslu í efnahagsmálum er erfitt að rökstyðja að hið opinbera sé rekið með halla þar sem slíkt ýtir undir þenslu, hefur neikvæð áhrif á viðskiptajöfnuð og dregur úr svigrúmi til að mæta áföllum í framtíðinni.“

Gagnrýna að tekjuauki sé ekki notaður til að bæta afkomu

Þegar fjárlög fyrir árið 2023 voru samþykkt í desember í fyrra var gert ráð fyrir að hallinn á ríkisrekstrinum í ár yrði 120 milljarðar króna. inni í þeirri tölu er sala á hlut í Íslandsbanka fyrir alls 76 milljarða króna, sem þarf að fjármagna með öðrum hætti ef hún gengur ekki eftir. 

Þegar fjármálaáætlunin var kynnt í lok mars lá fyrir að tekjur ríkissjóðs í ár hafi aukist umtalsvert frá því sem áður var áætlað. Nú er hallinn áætlaður 54,5 milljarðar króna, að því gefnu að það takist að selja Íslandsbanka. 

Fjármálaráð gagnrýnir að tekjuaukinn hafi ekki verið notaður til að bæta afkomu hins opinbera enn frekar á árinu 2023, í stað þess að ríkisstjórnin hafi sætt færis og ráðstafað honum í aukin útgjöld. „Með því móti hefði betur verið stutt við peningamálastjórnina og dregið úr vexti þjóðarútgjalda og viðskiptahalla. Þörfin á stuðningi við peningamálastjórnina er mikilvæg á meðan þjóðhagslegur kostnaður við að fresta og draga úr ýmsum ríkisútgjöldum er lítill í samanburði við þann kostnað sem hlýst af ónógum stuðningi. Hallinn á ríkissjóði samkvæmt fjárlögum 2023 jókst um 37 milljarða frá forsendum samþykktrar fjármálaáætlunar. Endurskoðun á þjóðhagsforsendum og spár um áframhaldandi neyslu valda því að tekjur verða nokkru hærri en áætlað er í gildandi fjárlögum. Að mati fjármálaráðs þarf að koma í veg fyrir að gjöld umfram þau sem leiða af breyttum verðlagsforsendum aukist við afgreiðslu fjáraukalaga. Um er að ræða sveiflukenndar tekjur og tekjur geta lækkað jafn hratt verði bakslag í hagvexti.“

Vilja skoða að setja útgjaldareglu

Fjármálaráð telur að skoða eigi gaumgæfilega kosti og galla þess að taka upp útgjaldareglu til að auka festu í opinberum fjármálum. Það telur auk þess að bæta mætti gagnsæi með upplýsingum um áhrif breytinga á fjárlagafrumvarpi og með fjáraukalögum á samþykkta fjármálaáætlun. „Við núverandi aðstæður er fjármálaáætlun aðeins uppfærð einu sinni á ári og þá einkum litið fram á við, en minna fjallað um hvaða frávik hafa orðið frá samþykktri áætlun og hvað skýrir þau. Það má því segja að núverandi fyrirkomulag geri rýni fjármálaráðs erfitt fyrir þar sem gagnsæi um samfellu milli áætlana er ábótavant.“

Ekki sé að sjá að til séu úrræði til að framfylgja fjármálastefnu og fjármálaáætlun gagnvart sveitarfélögum, eða að áætlunum sé fylgt eftir gagnvart þeim innan ársins. Sveitarfélögin njóti fjárhagslegs sjálfstæðis samkvæmt lögum um sveitarfélög og sveitarfélögin séu mörg og mjög mismunandi að stærð. 

Skoða mætti hvort raunhæft sé að sveitarfélögin beiti fjármálastjórn sinni til að styðja við efnahagsstjórn og vinna gegn hagsveiflum. „Til þess að svo verði þarf annað hvort að breyta lögum og styrkja framfylgd fjármálastefnu og áætlana gagnvart þeim eða gera breytingar á tilfærslum úr ríkissjóði til sveitarfélaga með það að markmiði að þær vinni gegn hagsveiflunni. Tekjur sveitarfélaga skulu alla jafna standa undir rekstri þeirra en er ekki ætlað sérstakt hlutverk í hagstjórn.“

Fjármálaráð telur að sjálfbærni opinberra fjármála til lengri tíma verði einungis tryggð með aukinni verðmætasköpun í hagkerfinu. Minni vöxtur framleiðni vinnuafls síðustu árin sé því áhyggjuefni og ráðið telur að stjórnvöld ættu að skoða orsakir þessarar þróunar og hvort og hvernig hægt er að bregðast við. 

Ráðið beinir því einnig til stjórnvalda að eftirlit með framkvæmd fjárlaga verði hert og leggur áherslu á að ígrunda þurfi vel samspil stjórnar opinberra fjármála og stjórn peningamála þannig að þau stuðli að jafnvægi í efnahagsmálum og þar af leiðandi að stöðugu verðlagi.

Kjósa
2
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Nýtt efni

Andri Snær Magnason
Andri Snær Magnason
Pistill

Andri Snær Magnason

Að rota eða rota ekki sel

Hvenær og hvernig eiga börn að frétta af hlut­um? 10 ára? 12 ára? 18 ára? Er al­veg víst að mesta ógn­in sem að þeim steðj­ar sé yf­ir­leitt í bók?
Þjáningarfullt traust
Úlfar Þormóðsson
AðsentSjávarútvegur

Úlfar Þormóðsson

Þján­ing­ar­fullt traust

Út­gerð­ar­menn telja sig ekki þurfa að end­ur­heimta traust að mati Úlfars Þor­móðs­son­ar, sem skrif­ar um eigna­tengsl í sjáv­ar­út­vegi. „Ef eitt­hvað er, þjást þeir af sjálfs­trausti.“
Harðsvíraðir Sjálfstæðismenn tóku yfir og losuðu sig við Egil út af pólitík
Fréttir

Harð­svír­að­ir Sjálf­stæð­is­menn tóku yf­ir og los­uðu sig við Eg­il út af póli­tík

Eg­ill Helga­son hef­ur haft dag­skrár­vald í um­ræð­um um ís­lenska póli­tík í meira en tvo ára­tugi. Fyrst á Skjá ein­um, svo á Stöð 2 og loks á RÚV. Nú er hann hætt­ur. En ým­is­legt hef­ur geng­ið á yf­ir ár­in.
Stórar útgerðir ráði óeðlilega miklu
FréttirSjávarútvegur

Stór­ar út­gerð­ir ráði óeðli­lega miklu

Of mik­ið til­lit er tek­ið til hags­muna sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja á kostn­að al­manna­hags­muna í lokanið­ur­stöð­um starfs­hópa Auð­lind­ar­inn­ar okk­ar að mati Land­vernd­ar. „Sterk­ar rétt­læt­ing­ar er að finna um óbreytt afla­marks­kerfi, að veiði­gjöld séu sann­gjörn óbreytt og að litl­ar breyt­ing­ar þurfi að gera al­mennt.“
Sjö þúsund heimili fengu 1,1 milljarð í vaxtabætur sem allt stefndi í að myndu ekki fá þær
Fréttir

Sjö þús­und heim­ili fengu 1,1 millj­arð í vaxta­bæt­ur sem allt stefndi í að myndu ekki fá þær

Ís­lensk stjórn­völd hafa skipt um hús­næð­isstuðn­ings­kerfi á und­an­förn­um ára­tug. Stuðn­ing­ur­inn hef­ur ver­ið færð­ur úr kerfi sem miðl­ar hon­um fyrst og síð­ast til lægri tekju­hópa yf­ir í kerfi sem læt­ur hann að uppi­stöðu renna til þriggja efstu tekju­hóp­anna. Breyt­ing sem gerð var und­ir lok síð­asta árs skil­aði sér að mestu til milli­tekju­fólks.
Taylor Swift reis upp frá dauðum
Menning

Tayl­or Swift reis upp frá dauð­um

Ár­ið 2016 var Tayl­or Swift slauf­að fyr­ir að vera drama­tískt fórn­ar­lamb. Síð­an þá hef­ur hún gef­ið út sex plöt­ur og sú sjö­unda er á leið­inni. Hún er vin­sæl­asta popp­stjarna heims og tón­leika­ferða­lag­ið henn­ar, The Era's Tour, verð­ur að öll­um lík­ind­um tekju­hæsta tón­leika­ferða­lag allra tíma. Heim­ild­in náði tali af ungu fólki og bað það að út­skýra vel­gengni söng­kon­unn­ar.
Bensínlítrinn hækkaði um næstum tíu krónur milli mánaða
Greining

Bens­ín­lítr­inn hækk­aði um næst­um tíu krón­ur milli mán­aða

Hlut­ur olíu­fé­lag­anna í hverj­um seld­um bens­ín­lítra eykst veru­lega milli mán­aða og þau taka til sín þorra þeirr­ar hækk­un­ar sem varð frá miðj­um ág­úst­mán­uði. Rík­ið hef­ur boð­að að það ætli að afla 63,3 millj­arða króna með álagn­ingu á öku­tæki og eldsneyti á næsta ári.
Ég ásaka
Ólafur Jónsson
Aðsent

Ólafur Jónsson

Ég ásaka

Ólaf­ur Jóns­son skrif­ar um gengi krón­unn­ar og gjald­fell­ingu þjóð­ar­inn­ar.
Listahringvegurinn
Menning

Lista­hring­veg­ur­inn

Hér má sjá nokkra hápunkta lands­byggð­arlist­a­lífs­ins.
Eitruð jákvæðni hefur neikvæðar afleiðingar
Viðtal

Eitr­uð já­kvæðni hef­ur nei­kvæð­ar af­leið­ing­ar

Að hafa já­kvæðni að leið­ar­ljósi get­ur létt lund­ina, auð­veld­að dag­leg­ar at­hafn­ir og hjálp­að okk­ur að tak­ast á við líf­ið og til­ver­una. En það er ekki alltaf já­kvætt að vera já­kvæð­ur. Já­kvæðni get­ur nefni­lega ver­ið eitr­uð.
Hrafnar fylgdu honum
Minning

Hrafn­ar fylgdu hon­um

Jón Gunn­ar Ottós­son, fædd­ur 27.11.1950 - lát­inn 15.09.2023
Dæmdur fyrir að hlaupa með peningana
Skýring

Dæmd­ur fyr­ir að hlaupa með pen­ing­ana

Dóm­ur sem kveð­inn var upp í Bæj­ar­rétti Kaup­manna­hafn­ar sl. mánu­dag snér­ist um al­gengt deilu­efni: pen­inga. Til­efni rétt­ar­hald­anna á sér vart hlið­stæðu og sag­an að baki vakti at­hygli víða um heim.

Mest lesið undanfarið ár

  • Jón Baldvin við nemanda: „Viltu hitta mig eftir næsta tíma“
    1
    Rannsókn

    Jón Bald­vin við nem­anda: „Viltu hitta mig eft­ir næsta tíma“

    Fimmtán ára stúlka í Haga­skóla hélt dag­bók vor­ið 1970 þar sem hún lýs­ir kyn­ferð­is­leg­um sam­skipt­um við Jón Bald­vin Hanni­bals­son sem þá var 31 árs gam­all kenn­ari henn­ar. Í bréfi sem hann sendi stúlk­unni seg­ist hann vilja stinga af frá öllu og liggja í kjöltu henn­ar.
  • Þar sem ósýnilega fólkið býr í borginni
    2
    Viðtal

    Þar sem ósýni­lega fólk­ið býr í borg­inni

    „Þetta var ör­ugg­asti stað­ur­inn minn,“ seg­ir Alma Lind Smára­dótt­ir þeg­ar hún opn­ar inn í ruslageymslu í bíla­kjall­ara í Reykja­vík. Þarna bjó hún hluta þeirra þriggja ára sem hún þvæld­ist um göt­ur bæj­ar­ins. Borg­in sést í öðru ljósi þeg­ar hún er séð með aug­um heim­il­is­lausra, ósýni­lega fólks­ins, þeirra sem flest­ir líta fram hjá eða hrekja burt. Ít­ar­legt og einlgæt við­tal við Ölmu Lind birt­ist í 162. tölu­blaði Stund­ar­inn­ar og má lesa í heild á slóð­inni: htt­ps://stund­in.is/grein/16051/
  • „Ég get ekki lifað við þessa lygi“
    3
    Viðtal

    „Ég get ekki lif­að við þessa lygi“

    Sig­ur­laug Hreins­dótt­ir seg­ir lög­regl­una hafa brugð­ist þeg­ar dótt­ir henn­ar hvarf fyr­ir fimm ár­um síð­an. Nefnd um eft­ir­lit með störf­um lög­reglu ger­ir fjöl­marg­ar at­huga­semd­ir við fram­göngu lög­reglu í mál­inu og bein­ir til­mæl­um um úr­bæt­ur til rík­is­lög­reglu­stjóra. „Ég biðst ein­lægr­ar af­sök­un­ar,“ skrif­ar Grím­ur Gríms­son, sem var hamp­að sem hetju og tók á móti við­ur­kenn­ingu sem mað­ur árs­ins. „Það var ótrú­lega sárt,“ seg­ir Sig­ur­laug. Sér hafi ver­ið fórn­að fyr­ir ímynd lög­regl­unn­ar.
  • Þóra Dungal fallin frá
    4
    Menning

    Þóra Dungal fall­in frá

    Þóra Dungal, sem varð tákn­mynd X-kyn­slóð­ar­inn­ar á Ís­landi skömmu fyr­ir alda­mót­in þeg­ar hún fór með að­al­hlut­verk í kvik­mynd­inni Blossa ár­ið 1997, er fall­in frá.
  • „Hann hefur ekki beðist afsökunar“
    5
    Fréttir

    „Hann hef­ur ekki beðist af­sök­un­ar“

    Tón­list­ar­mað­ur­inn Auð­unn Lúth­ers­son, sem kall­ar sig Auð­ur, hef­ur við­ur­kennt að hafa far­ið „yf­ir mörk“ í sam­skipt­um við kon­ur. Kon­ur lýsa ágengni og meið­andi fram­komu sem hann hafi aldrei axl­að ábyrgð á.
  • Lifði af þrjú ár á götunni
    6
    Viðtal

    Lifði af þrjú ár á göt­unni

    Alma Lind Smára­dótt­ir end­aði á göt­unni eft­ir að hún missti son sinn frá sér. Þar þvæld­ist hún um í þrjú ár með sár sem náðu aldrei að gróa. Þeg­ar hún varð barns­haf­andi á ný mætti barna­vernd á fæð­ing­ar­deild­ina og fór fram á að hún myndi af­sala sér barn­inu.
  • „Hann var ekki að kaupa aðgengi að mér þegar hann lánaði mér pening“
    7
    Afhjúpun

    „Hann var ekki að kaupa að­gengi að mér þeg­ar hann lán­aði mér pen­ing“

    Katrín Lóa Kristrún­ar­dótt­ir þótt­ist hepp­in þeg­ar henni var tjáð af vinnu­veit­anda sín­um, Helga Vil­hjálms­syni í Góu, að hann gæti lán­að henni fyr­ir út­borg­un í íbúð. Hún hefði þó aldrei þeg­ið slíkt lán ef hún hefði vit­að hvað það hefði í för með sér en Katrín Lóa lýs­ir því að eft­ir lán­veit­ing­una hafi hún þurft að sitja und­ir kyn­ferð­is­legri áreitni Helga svo mán­uð­um skipti. Helgi bið­ur Katrínu Lóu af­sök­un­ar á fram­ferði sínu.
  • Mata-veldið: Skattaundanskot og samkeppnisbrot í skjóli ríkisins
    8
    Úttekt

    Mata-veld­ið: Skattaund­an­skot og sam­keppn­is­brot í skjóli rík­is­ins

    Mata-systkin­in og fyr­ir­tæki þeirra hafa ít­rek­að ver­ið gerð aft­ur­reka með við­skiptaflétt­ur sem fólu í sér að koma mörg hundruð millj­óna hagn­aði und­an skatti. Á sama tíma og fyr­ir­tæki fjöl­skyld­unn­ar byggja hagn­að sinn á sölu mat­væla und­ir toll­vernd, hafa þau greitt há­ar sekt­ir fyr­ir sam­keppn­is­brot og lagst í ómælda vinnu við að kom­ast und­an því að greiða skatta hér á landi, með við­skiptaflétt­um í gegn­um þekkt skatta­skjól.
  • Skutlað sextán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“
    9
    Viðtal

    Skutl­að sex­tán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“

    Ingi­björg Lára Sveins­dótt­ir var sex­tán ára þeg­ar henni var ek­ið á Litla-Hraun í heim­sókn­ir til manns sem afplán­aði átta ára dóm fyr­ir full­komna am­feta­mín­verk­smiðju. Hún seg­ir sorg­legt að starfs­fólk hafi ekki séð hættu­merk­in þeg­ar hún mætti. Eng­inn hafi gert at­huga­semd við ald­ur henn­ar, þeg­ar henni var vís­að inn í her­bergi með steyptu rúmi þar sem henn­ar beið tölu­vert eldri mað­ur með hættu­leg­an af­brota­fer­il.
  • Eigandi Mandi ákærður fyrir líkamsárás: „Hann sparkaði í magann á mér og sló mig í höfuðið, ítrekað“
    10
    Fréttir

    Eig­andi Mandi ákærð­ur fyr­ir lík­ams­árás: „Hann spark­aði í mag­ann á mér og sló mig í höf­uð­ið, ít­rek­að“

    Hlal Jarah, eig­andi veit­inga­stað­ar­ins Mandi hef­ur ver­ið ákærð­ur fyr­ir að ráð­ast með bar­smíð­um á Kefs­an Fatehi á ann­an dag jóla 2020. Upp­tök­ur sýna Hlal slá Kefs­an í höf­uð­ið og sparka í hana. Sjálf lýs­ir hún ógn­un­um, morð­hót­un­um og kyn­ferð­is­legri áreitni af hendi Hlal og manna hon­um tengd­um.