Þessi færsla er meira en 6 ára gömul.

Hvernig mætti haga fisknum?

Margir hafa talað fyrir kerfisbreytingum í sjávarútvegi. Markmiðin eru misjöfn en flestir sem tala fyrir breytingum eru sammála því að þjóðin eigi auðlindina og eigi að ráðstafa henni til að ná eðlilegri auðlindarentu til þjóðarinnar, að útgerðin eigi að starfa á sterkum fjárhagslegum grunni, að mikilvægt sé að ná stöðugleika og fyrirsjáanleika í greininni og að allir eigi að geta haft jafna aðkomu.

Í dag birti Kjarninn lekið vinnuskjal sem Björt Framtíð og Viðreisn höfðu lagt fram sem tillögu inn í síðustu umferð stjórnarmyndunarviðræna. Það vinnuskjal er um margt ágætt, en sumt var þannig orðað í því að það var ruglingslegt eða skildi í það minnsta eftir töluvert svigrúm til túlkunar. Þó veit ég að þetta var tillaga til málamiðlunar, sem byggir ekki á ítrustu kröfum þeirra flokka sem lögðu skjalið fram. Af þeim ástæðum tel ég að það væri gagnlegt að fleiri flokkar lýstu sínum sjónarmiðum um hvað hefði verið hægt.

Að neðan lýsi ég kerfi sem er ekki byggt í einu og öllu á sjávarútvegsstefnu Pírata, og lýsir ekki okkar ítrustu kröfum. Þetta er öllu frekar mynd af þeirri útfærslu sem mér sýndist vera möguleiki að vinna að í síðasta umgangi stjórnarmyndunarviðræðna, byggt á ýmsu sem var rætt (en ekki samþykkt) í síðustu umferð. Ég legg hana fram hér með þeim fyrirvara að engin endanleg sátt hafði náðst, og þetta kann að vera í algjörri andstöðu við hugmyndir annarra um hvar við vorum stödd í umræðunni. Öll ábyrgð á hugmyndunum hér er mín, og sér í lagi er ekki ætlunin að gera öðrum upp skoðanir.

Til að byrja með yrðu innkölluð 5% aflamarks á ári, svokölluð fyrning. Hluti hvers kvóta í umferð væri þannig tekinn á hverju ári og settur í nýjan pott til úthlutunar. Prósentutalan er valin með tvennt í huga: hún má ekki vera of lítil, því það myndi skila af sér þunnum uppboðsmarkaði á hverju ári, sem myndi bjaga hann. Hún mætti heldur ekki vera of stór, því það gæti skaðað stöðu sjávarútvegsfyrirtækja.

Innkölluðu aflamarki yrði svo skipt niður með leyfisútboðum, en útboðið væri skipulagt þannig að allir myndu borga sömu upphæð fyrir hvert kíló að lokum, það er upphæð lægsta boðs sem tekið er. Þetta fyrirkomulag vilja sérfræðingar í uppboðsmálum meina að láti alla sitja við sama borð og auki mest líkurnar á að smærri aðilar komist að, ekki bara þeir fjársterku.

Þegar veiðileyfi hefur verið úthlutað með þessum hætti þá fær leyfishafinn að veiða fiskinn en greiðir svo gjaldið fyrir kvótann sinn í lok fiskveiðiárs. Þetta hefur þann tilgang að tryggja að leyfishafinn geti komið fiskinum í verð áður en til greiðslu kemur, sem ætti að koma í veg fyrir að stórar fyrirgreiðslur banka séu nauðsynlegar. Þetta styrkir stöðu smærri aðila.

Sá sem hlýtur svona leyfi heldur því þar til það fyrnist til fulls, en miðað við 5% fyrningu á ári tæki það 20 ár. Árgjald hvers árs er þó fengin á uppboðsmarkaðinum; allir greiða það gjald ár hvert sem ákvarðað er með uppboðunum. Þetta gerir það að verkum að eldri kvótar aðlagast í verði að breyttum markaðsforsendum, hvort sem það er upp eða niður.

Ágætt er að benda á að talan sem er á sveimi um 33 ár er reiknuð út frá 3% fyrningarhlutfalli; óljóst er af tillögu Viðreisnar og Bjartrar Framtíðar hvort ætlunin væri að fyrna árlega um ákveðið hlutfall eða að láta hvert útboð gilda án fyrningar í 33 ár. Niðurstaðan er að flestu leyti sú sama óháð því hvaða leið er farin, en munurinn er mikill þegar litið er til markaðsdýptar og greiðslufyrirkomulags; því er árleg fyrning æskilegri að mínu mati.

Það tæki um 20 ár að skipta alfarið yfir í þetta kerfi til fulls. Á umskiptatímanum eiga áfram að vera veiðigjöld á eftirliggjandi kvóta, en eðlilegt er að þau miðist við sama markaðsverð og aðrir kvótar.

Þetta fyrirkomulag ætti að gilda um allan kvóta utan þeirra 5.3% sem nú eru frátekin í svokölluð félagsleg kerfi. Mörg þeirra kerfa eru úrelt eða hafa reynst illa, og mætti fella þau niður. Rækju- og skelbætur skiptu máli þegar brestur var á þeim tegundum, en hefur festst í sessi í stað þess að vera skammtímalagfæring. Línuívilnun skipti máli þegar línuveiðar voru óalgengar, en nú er lína eitt algengasta veiðarfærið í notkun. Byggðakvótinn er gagnslaus í ljósi þess að afla er oft landað í réttri byggð og svo ekið þvert yfir landið til vinnslu. Einu kerfin sem hafa virkað mjög vel, ef frá eru talin smákerfi eins og frístundaveiðar og áframeldi á þorski, eru aflamark Byggðastofnunar og strandveiðikerfið.

Eðlileg nálgun væri að strandveiðar tæku að mestu leyti yfir þessi 5.3%, sem gæti þýtt stækkun veiðipottsins úr 9.000 tonnum í nánast 29.000 tonn, ef miðað er við heildarafla ársins 2016. Aflamark Byggðastofnunar væri núllað út en tekið upp með öðrum hætti. Að styrkja strandveiðikerfið með þessum hætti myndi hleypa töluverðu nýju lífi inn í hinar dreifðu byggðir landsins, sér í lagi ef töluvert meira svigrúm væri gefið með því að fjölga veiðidögum og útvíkka veiðitímabilið.

Það er vel hugsanlegt að samstaða gæti náðst um að hækka hlutfallið á þessu úr 5.3% í 6%.

Fólk hefur mismiklar áhyggjur af því að uppboðskerfi af þessu tagi dugi ekki til að styrkja byggðir landsins. Þessum áhyggjum má auðveldlega svara með því að búa til sérstakar ávísanir sem mætti dreifa út til sveitarfélaga, til Byggðastofnunar, eða til annarra sem markmiðið er að geti ráðstafað þeim í þágu byggða. Þannig mætti líka bæta þeim hvers hlutur rýrist vegna niðurfellingar á t.d. rækju- og skelbótum og línuívilnunar. Hver slík ávísun gæti hljóðað upp á niðurfellingu á afgjaldi fyrir eitt þorskígildiskíló.

Þúsund ávísanir niðurfella þá gjöld á einu tonni kvóta, og þar fram eftir götunum. Það væri pólitísk ákvörðun hverju sinni hversu margar slíkar ávísanir færu í umferð. Fjölda ávísana og það hvernig þeim er ráðstafað mætti binda í lög, en rétt er að benda á að líklega myndu þær ganga kaupum og sölum – sem er ekki endilega vandamál. Strangt til tekið yrðu þessar ávísanir hliðargjaldmiðill í einhverjum skilningi. Þessi ávísanatillaga hafði ekki verið rædd mjög ítarlega, en hún uppfyllir það sem upp á vantaði til að ná öllum markmiðunum, meðal annars byggðarsjónarmiðum.

Ofangreint kerfi er þess eðlis að allir þeir flokkar sem hafa talað fyrir kerfisbreytingum í sjávarútvegi ættu að geta náð fram sínum pólitísku markmiðum með upptöku þess. Hvort af þessu, eða einhverju ámóta þessu yrði, er algjörlega háð því hversu mikil raunveruleg samstaða er um að ná fram kerfisbreytingum á annað borð.

 

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið á blogginu

Nýtt efni

Af hverju verður fólk svona?
Fólkið í borginni

Af hverju verð­ur fólk svona?

Una Björg Jó­hann­es­dótt­ir hef­ur löng­um velt fyr­ir sér, og sér­stak­lega nú síð­ustu daga, hvað búi á bak við hat­ur, af hverju fólk hat­ar og hvað hef­ur gerst í þeirra lífi sem leið­ir af sér hat­ur. Það mik­il­væg­asta sem hún hef­ur lært í líf­inu er „ást og um­hyggja, sam­staða og skiln­ing­ur“.
Namibískir sjómenn stefna Samherjamanni eftir tveggja ára bið eftir bótum
FréttirSamherjaskjölin

Namib­ísk­ir sjó­menn stefna Sam­herja­manni eft­ir tveggja ára bið eft­ir bót­um

Á þriðja tug namib­ískra sjó­manna sem voru dæmd­ar bæt­ur vegna ólög­mætr­ar upp­sagn­ar Sam­herja­fé­lags í Namib­íu, hafa enn ekki feng­ið þær greidd­ar. Lög­mað­ur þeirra gagn­rýn­ir for­svars­menn Sam­herja fyr­ir að gang­ast ekki við ábyrgð sinni og hef­ur nú stefnt ein­um stjórn­anda Sam­herja og dótt­ur­fé­lagi þess, fyr­ir dóm í Namib­íu.
Þingmaður mætti undir áhrifum í þáttinn
Fréttir

Þing­mað­ur mætti und­ir áhrif­um í þátt­inn

Eg­ill Helga­son henti einu sinni klukku út í sal eft­ir að lok­að var fyr­ir út­send­ingu á Silfri Eg­ils. Guðni Ág­ústs­son keyrði Eg­il heim eft­ir á og ró­aði hann.
Arctic Fish á að greiða kostnaðinn við veiðar á eldislöxunum
FréttirLaxeldi

Arctic Fish á að greiða kostn­að­inn við veið­ar á eld­islöx­un­um

Guðni Magnús Ei­ríks­son, sviðs­stjóri hjá Fiski­stofu, seg­ir al­veg ljóst í lög­um að það er Arctic Fish sem á að borga fyr­ir rekkafar­ana. For­stjóri Arctic Fish, Stein Ove Tveiten, vill ekki svara því beint hvort fyr­ir­tæk­ið ætli að greiða fyr­ir rekkafar­ana.
Krónan eða evran?
Kjartan Broddi Bragason
Aðsent

Kjartan Broddi Bragason

Krón­an eða evr­an?

Kom­andi slag­ur um fram­tíð­ar­gjald­mið­il lands­ins verð­ur að byggj­ast á öðr­um rök­semd­um en ein­vörð­ungu vaxta­stigi.
Fékk ekkert að vita fyrr en of seint: „Þú verður að koma og hjálpa mér“
Fréttir

Fékk ekk­ert að vita fyrr en of seint: „Þú verð­ur að koma og hjálpa mér“

Ung­ur mað­ur frá Venesúela sem er kom­inn með til­boð um starf með fötl­uðu fólki hér á landi fékk ekki að vita af því að vísa ætti hon­um úr landi fyrr en of seint var fyr­ir hann að kæra ákvörð­un­ina. Hann seg­ir að lög­mað­ur­inn sem hon­um var skip­að­ur hafi ekki svar­að vik­um sam­an. Ekk­ert bíð­ur hans í Venesúela, lík­lega ekki einu sinni hans eig­in móð­ir.
„Dinglumdangl og dútl“ á Alþingi í dag
Fréttir

„Dinglumd­angl og dútl“ á Al­þingi í dag

Þing­mað­ur Sam­fylk­ing­ar­inn­ar, Jó­hann Páll Jó­hanns­son, beindi spjót­um sín­um að stjórn­völd­um á Al­þingi í dag og upp­skar hlátra­sköll frá með­lim­um Sjálf­stæð­is­flokks­ins. Diljá Mist Ein­ars­dótt­ir, þing­mað­ur Sjálf­stæð­is­flokks­ins, svar­aði at­huga­semd­um Jó­hanns Páls og ræddi lög­gjöf í kring­um inn­leið­ingu EES-gerða.
Verðbólga upp annan mánuðinn í röð
Fréttir

Verð­bólga upp ann­an mán­uð­inn í röð

Verð­bólga mæl­ist átta pró­sent á tólf mán­aða tíma­bili og held­ur áfram að skríða upp á við. Föt og skór hækka sem en flug­far­gjöld lækka. Mat­ur og drykkjar­vör­ur hafa hækk­að um 12,4 pró­sent á síð­ustu 12 mán­uð­um.
Upplýsa ætti konur á leið í brjóstastækkun um möguleg veikindi
ViðtalBrjóstapúðaveiki

Upp­lýsa ætti kon­ur á leið í brjóstas­tækk­un um mögu­leg veik­indi

Nokk­ur fjöldi kvenna læt­ur fjar­lægja brjósta­púða ár­lega vegna veik­inda sem tal­in eru tengj­ast þeim. Ekki er hægt að segja með vissu hversu marg­ar þær eru því lýta­lækn­ar hafa, á grund­velli per­sónu­vernd­ar­sjón­ar­miða og trún­að­ar, neit­að að veita land­lækni upp­lýs­ing­ar sem gætu leitt það í ljós. Frum­varp sem á að styrkja heim­ild land­lækn­is til þess að krefjast upp­lýs­ing­anna á að fara fyr­ir haust­þing.
Stolt af barnabörnunum, bókmenntaarfinum og því að hafa stutt hag kvenna
Vettvangur

Stolt af barna­börn­un­um, bók­mennta­arf­in­um og því að hafa stutt hag kvenna

Hjón­in Ólaf­ur H. Ragn­ars­son og María Jó­hanna Lár­us­dótt­ir hafa tek­ið virk­an þátt í ís­lensku sam­fé­lagi í gegn­um ár­in. Í dag horfa þau til baka með bros á vör og fara yf­ir það sem hef­ur veitt þeim gleði í gegn­um ár­in. Þeim er það hjart­ans mál að halda í hlát­ur­inn, hvort ann­að og menn­ing­una.
Traust til þjóðkirkjunnar í sögulegu lágmarki
Fréttir

Traust til þjóð­kirkj­unn­ar í sögu­legu lág­marki

Sam­kvæmt nýj­um Þjóðar­púls Gallup hef­ur hlut­fall þeirra sem bera mik­ið traust til Þjóð­kirkj­unn­ar að­eins einu sinni ver­ið jafn lágt frá því að mæl­ing­ar hóf­ust en hlut­fall þeirra sem eru ánægð­ir með störf bisk­ups hef­ur aldrei ver­ið jafn lágt.
„Auðvitað viljum við byltingu“
Viðtal

„Auð­vit­að vilj­um við bylt­ingu“

Leik­hús­fræð­ing­ur­inn Jakob S. Jóns­son hitti tvær leik­kon­ur úr al­þjóð­lega leik­hópn­um Spindrift og ræddi verk hóps­ins, Them, sem vak­ið hef­ur at­hygli.
Loka auglýsingu