Nú er loksins að ná upp á yfirborðið sárgrætilegar staðreyndir um samninga Landsvirkjunar við Alcoa. Verkefnið í heild sinni var drifið áfram af íslenskum ráðherrum. Það eru reyndar margir búnir að benda á þetta undanfarinn áratug en stjórnmálamenn hafa ætíð beitt málinu venjubundnum íslenskum þöggunaraðferðum.

Í þessu tilefni langar mig til þess að fara yfir slagsmál okkar trúnaðarmanna launamanna sem lentum á blóðvellinum upp við Kárahnjúka þar sem íslenskir ráðherrar beittu öllum brögðum í bókinni til þess berja verkefnið áfram með fullkomnu miskunnarleysi gagnvart bláfátækum launamönnum sem hingað voru fluttir.

Við Kárahnjúka settu íslensk stjórnvöld með Halldór Ásgrímsson og Pál Pétursson félagsmálaráðherra í broddi fylkingar upp girðingar til að halda vinnuaflinu á sínum stað og aðskilja það frá íslensku þjóðfélagi. Ný viðmið voru sett innan girðingarinnar af ítölskum auðhring og þeim er framfylgt í skjóli aðgerðarleysis og endurtekinna undanþágna félagsmálaráðherra og íslenskra stjórnvalda.

Ef forsvarsmenn stéttarfélaga vöktu athygli á þessu, var þeim gert að þurfa að sitja undir fýlulegum fúkyrðum ráðherra ríkistjórnarinnar sem höfðu greiðan aðgang að fjölmiðlum og sungu athugasemd lofsöngva um þrælakistuna við Kárahnjúka. Það var önnur hlið á teningunum upp ef rætt var við okkur, þá var gripið fram í nánast hverri setningu og gagnspurt og allt dregið í efa sem við reyndum að koma á framfæri

Talsmenn hins hægrisinnaðra sjónarmiða  kættust og góðir tímar runnu upp. Starfsmannaleigur blómstruðu umvafðar gæsku ráðherranna, sem kipptu öllum eftirlitstofnunum úr sambandi svo verktakarnir við Kárahnjúka gætu hámarkað arðinn með því að notfæra sér neyð bláfátæks fólks.

Þegar Impregilo hóf að reisa búðirnar bentu trúnaðarmenn stéttarfélaganna á að húsin myndu ekki standast íslensk vetrarveður. Ráðherrar fóru þá upp að Kárahnjúkum og sungu þar lofsöngva um að þarna væru að rísa væru glæsilegustu vinnubúðir sem reistar hefðu verið hér á landi. Forsvarsmenn hins ítalska fyrirtækis sögðust ætla að planta trjám og reisa sundlaug.

Landsvirkjun birti glæsileg plön um fjölskyldusvæðið Hálslóm þar sem börn sigldu á seglabátum á sumrin en léku sér á skautum á lóninu á veturna. Forsætisráðherra lét hafa það eftir sér í sjónvarpsfréttum, að svæðið og búðirnar væru svo glæsilegar að hann og kona hans gætu vel hugsað sér að búa þar og þakkaði þessu fyrirtæki sérstaklega fyrir að koma hingað og taka að sér þessar framkvæmdir.

En ráðherrarnir nýttu hvert tækifæri til þess að hæða trúnaðarmenn stéttarfélaganna og sökuðu þá um fordóma og hatur á erlendu starfsfólki. Hið bláfátæka erlenda verkafólk átti síðan ömurlegan vetur í þessum búðum og gátu þakkað það ráðherrum Framsóknarflokksins að fyrirtækið komst upp með búa því þessar aðstæður.

oftin hrundu niður í rúm starfsmanna undan snjóþunga, útihurðir fuku út í buskann og snjóskaflar voru í anddyrum og á göngum. Loftljós voru full af leysingavatni. Þrátt fyrir að húsin væru endurbyggð að miklu leiti sumarið eftir er enn svo komið að verkafólk býr þarna í dag við hitastig sem fer oft niður fyrir 10 stig, sé að marka nýlegar fréttir.

Trúnaðarmenn verkafólks bentu á að hlífðarföt starfsmanna væru langt frá því að vera ásættanleg. Félagsmálaráðuneytið gerði ekkert í málinu. Í fyrstu vetrarveðrum kom í ljós að hlífðarskór héldu ekki vatni, vettlingar voru örþunnir gúmmíhanskar, hlífðargallar örþunnir. Verkamenn slógust um dagblöð til þess að setja í skó sína og inn á sig. Þá fór fyrirtækið og sló um sig með hjálp fjölmiðla og ráðherra og keypti 200 pör af ullarsokkum og trúnaðarmönnum var sendur tónninn.

Trúnaðarmenn kölluðu ítrekað á heilbrigðiseftirlit m.a. vegna þess að geymsluaðstaða í mötuneytum var ekki til staðar. Snyrtiaðstaða starfsfólks eldhúsunum var verulega ábótavant. Ekkert anddyri var á mötuneytum til þess að geyma blautan hlífðarfatnað. Heilbrigðisfulltrúi sendi hverja aðvörunina á fætur annarri og veitti ítrekuð frávik um skamman tíma svo bæta mætti úr og svo dagsektum sem Páll Pétursson felldi ætíð jafnharðan niður.

Trúnaðarmenn bentu á að engir kaffiskúrar væru út á vinnusvæðum og ekki heldur neinar snyrtingar. Í eitt sinn er ég var þarna uppfrá vakti það athygli mína að þegar verkafólkið fór úr morgunmat og í hádeginu fyllti það alla vasa af sykurmolum auk þess að hella úr öllum sykurkörum í kaffibrúsana. Aðspurðir sögðu þeir mér að þetta gerðu þeir til þess að hafa orku yfir daginn.

Verkafólkið skreið inn í gilskorninga til þess að leita skjóls í kaffitímum og reyndar voru allir skjólstaðir fljótlega þannig eftir skort á snyrtingum að þar var ekki vært fyrir ódaun. Þrátt fyrir ítrekaðar kröfur trúnaðarmanna gerði Félagsmálaráðuneytið ekkert í þessum málum. Það var ekki fyrr en að þetta var farið að hafa umtalsverð áhrif á afköst starfsmanna að loks sóttir nokkrir gamlir ryðgaðir gámar og þeim dreift um svæðið og gert að nota þá sem kaffistofur. En brást félagsmálaráðherra Framsóknar hinum erlendu gestum okkar.

Trúnaðarmenn bentu brunaeftirliti á að öllum brunavörnum væri verulega ábótavant. Það mál lenti í margra mánaða harki. Í hvert skipti sem tókst að fá fyrirtækið til að framkvæma einhverjar úrbætur birtust í fjölmiðlum fjálgar fréttir um hversu duglegt fyrirtækið væri og Félagsmálaráðherra sagði að allt væri best í heimi við Kárahnjúka. Aldrei minnst á að það væri eftir margra mánaða þref eftirlitsmanna sem loks tókst að fá það til framkvæmda.

Í upphafi var rætt um að fyrirtækið myndi ráða 70 – 80% íslendinga í störfin. Flestir þeirra íslendinga sem sóttu um störf fengu engin svör. Margir þeirra sem hófu störf, fluttu sig síðan til íslenskra fyrirtækja sem voru að störfum á svæðinu við aðrar stíflugerðir og eins við undirbúning stöðvarhússins. Allan tíman hefur verið ljóst að fyrirtækið vill ekki ráða íslendinga, atvinnuleysi hefur ekkert minnkað þvert á móti. Forsvarsmenn stéttarfélaga voru hins vegar sakaðir af talsmönnum fyrirtækisins og ráðuneytanna um kynþáttafordóma.

Fljótlega eftir að vinna hófst á svæðinu gagnrýndu trúnaðarmenn launakjör hjá Impregilo. Fyrirtækið sagði að þetta væri fjarri öllu sanni og enn voru trúnaðarmenn og starfsmenn stéttarfélaga hæddir í fjölmiðlum af ráðherrum og fréttamönnum. En við nánari athugun kom í ljós að launakjör þeirra sem voru hér í gegnum starfsmannaleigur voru á launum sem voru víðsfjarri lágmarkslaunum. Þetta var leiðrétt eftir mikið hark.

Þá tilkynnti forstöðumaður Vinnumálastofnunar að hann ætlaði að fara upp eftir og skoða eina útborgun. Hann tilkynnti þetta í fjölmiðlum með tveggja vikna fyrirvara og fór uppeftir með flokk sjónvarpsmanna. Og viti menn þau launaumslög sem honum voru rétt voru með réttum upphæðum.

Félagsmálaráðherra steig ekki í ræðustól án þess að gangrýna verkalýðshreyfinguna fyrir ástæðulausar ásakanir, starfsmenn hans hefðu ætíð haft öll kjör hinna erlendu starfsmanna undir sérstakri aðgæslu!! Síðar kom í ljós að leiðrétting launa hinna erlendu launamanna var fólgin í því að fundið var út hver væru útborguð laun íslendinga miða við hæstu skattgreiðslur hér á landi. Tekjuskattar eru töluvert lægri í Portúgal en hér, þannig að fyrirtækið stillti heildarlaunum þeirra þannig að útborguð laun voru þau sömu og íslendinga og stakk með þessu fyrirkomulagi 35% launum þeirra í eigin vasa. Hið ítalska fyrirtæki var með um 1.100 launamenn þannig að um var að ræða feiknarlegar upphæðir og þar kom fram sönnun þess hvers vegna Impregilo gat boðið svo mikið lægra en aðrir.

Öryggistrúnaðarmenn bentu ítrekað á að öryggisvörnum væri verulega ábótavant í gljúfrum. Margítrekað var bent á við frostleysingar væru hrun í íslensku bergi langt umfram það sem þekktist víða erlendis. Öll vitum við til hvaða hörmulega atburðar dró. Þá fyrst beitti Vinnueftirlitið sér og krafðist úrbóta.

Trúnaðarmenn stéttarfélaganna bentu á að það væri umtalsverður fjöldi erlendra verkamanna á svæðinu án þess að hafa tilskilin réttindi til aksturs á stórum vinnuvélum. Að venju voru þeir hæddir í fjölmiðlum og Vinnueftirlitið hélt því fram að þetta væru ýkjur. Í svari Félagsmálaráðherra kom fram að samtals á svæðinu hafi verið 405 útlendingar frá Evrópska efnahagssvæðinu sem hafi fengið dvalarleyfi hérlendis vegna starfa á svæðinu. Einnig að tæp 240 leyfi fyrir verkamenn fyrir utan EES hafi verið veitt frá upphafi framkvæmda. Einnig kom fram að erlendir stjórnendur vinnuvéla þar sem krafist er vinnuvélaréttinda eða meiraprófs eru 98 samtals þar af eru 27 Kínverjar og 71 Portúgali.

Svar Félagsmálaráðherra var klár útúrsnúningur og beinlínis rangur. Samkvæmt skýrslum sem trúnaðarmenn verkalýðshreyfingarinnar sýndu, kom fram að frá upphafi framkvæmda hefði verið 1.660 erlendir menn við Kárahnjúka um lengri eða skemmri tíma og 741 séu farnir heim, eða að hér séu að störfum 919. Það var fjarri þeim tölum sem komu frá Félagsmálaráðherra og við blasti að ásakanir þeirra voru réttar. Í þessu sambandi má benda á að íslenskt fyrirtæki var á sama tíma dregið fyrir dómstóla og sektað um verulega upphæðir fyrir að hafa notað starfsmenn á vinnuvélum án réttinda.

Trúnaðarmenn iðnaðarmanna höfðu samband við sýslumann á Seyðisfirði og bentu á að samkvæmt starfsmannaskýrslum hins ítalska fyrirtækis hefði verið hér vel á annað hundrað erlendra iðnaðarmanna, en samkvæmt landslögum bæri honum að kanna hvort erlendir starfsmenn hefðu tilskilinn starfsréttindi. Eftir nær eins árs bið kom sú skýring að sá starfsmaður sem hefði átt að kanna þetta hefði verið í löngu orlofi??!!