Þessi grein birtist fyrir rúmlega 5 mánuðum.

Bein lýsing Alþingiskosningar 2024

Kappræður Heimildarinnar í Tjarnarbíó

26. nóvember 2024 · 19:55

ritstjorn@heimildin.is

elkomin í beina lýsingu af kappræðum Heimildarinnar í Tjarnarbíó. Hér að neðan er sagt frá því helsta sem fram fer í umræðum stjórnmálaleiðtoganna, á lokametrum kosningabaráttunnar.

21:49

Takk fyrir samfylgdina!

Kappræðunum er lokið! Þetta var heldur betur fjörugt. Takk kærlega fyrir að deila þessari kvöldstund með okkur.

Nánar verður fjallað um kappræðurnar og orð stjórnmálaleiðtoganna á vef Heimildarinnar, en við látum þessu lokið á þessum vettvangi.

21:39

Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur viðurkenna ekki þjóðarmorð

Leiðtogarnir voru beðnir um að rétta upp hönd ef þeir teldu að nú ætti sér stað þjóðarmorð á Palestínubúum á Gaza. Allir réttu upp hönd nema Þórdís Kolbrún, fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, og Sigríður Andersen, fulltrúi Miðflokksins.

Þórdís Kolbrún lýsti yfir furðu með það að þessari flóknu spurningu væri ætlað einfalt já eða nei svar. Hún sem utanríkisráðherra treysti sér ekki til að rétta upp hönd. Ísland þyrfti að treysta ályktunum alþjóðlegra stofnana, sem væru til þess fallnar að skera úr um málið.

Sigríður sagði það skilgreiningaratriði hvort þjóðarmorð sé að eiga sér stað. Þó nokkrir í salnum púuðu á hana þegar hún fór að tala um alvarleika árásar Hamas-samtakanna á Ísrael þann 7. október 2023.

Hún óskaði hinum til hamingju með að hafa þessa skoðun á því sem hún segir mjög flókna lögfræðilega spurningu.

21:30

Viðbrögð við könnun: Frjálslynda miðjan ráði, ekki jaðrarnir

„Atkvæði greitt Viðreisn, er atkvæði greitt Viðreisn,“ sagði Þorgerður Katrín ákveðin þegar þáttastjórnandi upplýsti um nýja könnun Heimildarinnar, þar sem fram kemur að flestir kjósendur Samfylkingarinnar og Viðreisnar vilja að þessir tveir flokkar vinni saman. Því var spurt hvort það skipti einhverju hvorn væri kosið.

Þorgerður Katrín segir Viðreisn ganga óbundna til kosninga og að sigurinn muni liggja í gegnum hina frjálslyndu miðju.

„Ég tel að næsta ríkisstjórn verði samhent og vinnusöm og við höfum séð kyrrstöðu í íslensku samfélagi og það þarf að laga,“ sagði Þorgerður og bætti við: „Það þarf ekki lengur að vera þannig að jaðrarnir ráði, heldur hin frjálslynda miðja.“

Kristrún hélt því til haga að það væri lykilatriði að Samfylkingin yrði stærsti flokkurinn í næstu kosningum. „Því það er dauðafæri að fá jafnaðarstjórn á sósíaldemókratískum grunni og þessi stefna hefur byggt upp sterkustu samfélög heims,“ sagði hún.

Hún segist ekki vilja að næsta ríkisstjórn verði ósamhentur samtíningur flokka sem sé í raun ástæðan fyrir miklum halla í ríkisrekstri sem og háu vaxtastigi.

„Næsta ríkisstjórn verður ríkisstjórn aðgerða,“ sagði Kristrún að lokum.

21:29

Leiðtoganir skjóta hvorn á annan

Guðmundur Ingi Guðbrandsson nefndi að Samfylking og Viðreisn, sem mælast nú stærstu flokkarnir, væru að beita sér fyrir auknum virkjunum. Mikilvægt væri að ef flokkarnir kæmust í stjórn að það væri öflug stjórnarandstaða sem beitti sér fyrir náttúruvernd.

Kristrún svaraði að Samfylking tryði á það að náttúran fengi að njóta vafans.

Andrés Ingi nefndi þá að Vinstri græn, flokkur Guðmundar Inga, hefði verið í fleiri ár í stjórn með Sjálfstæðisflokknum, en óttaðist nú of hægrisinnaða stjórn. „Við stöndum með grænu gildunum,“ sagði hann og átti við flokk sinn, Pírata.

Lilja Alfreðsdóttir tók til máls og varaði við því að bæði Samfylkingin og Viðreisn væru hlynnt inngöngu Íslands í Evrópusambandið. „Þar er hagvöxtur mun minni og atvinnuleysi meira,“ segir hún.

Þorgerður Katrín ýjaði þá að því Lilja væri að halda því fram að ekki mætti treysta þjóðinni fyrir ákvörðun um inngöngu í ESB. „Það má ekki treysta þjóðinni!“

21:27

Ný könnun: Fátt viðreisnarfólk vill vinna með Sjálfstæðisflokki

Ný könnun sem Maskína gerði fyrir Heimildina sýnir að meirihluti kjósenda vill sjá Viðreisn og Samfylkingu í stjórn að loknum kosningum. Einungis 14 prósent kjósenda Viðreisnar vilja sjá Sjálfstæðisflokkinn í ríkisstjórn, samkvæmt könnuninni.

Aðrir flokkar sem bjóða fram njóta mun minni stuðnings til þess að taka sæti í stjórn. 30 prósent kjósenda vilja að Miðflokkur verði í næstu ríkisstjórn, 27 prósent vilja að Sjálfstæðisflokkurinn sé það og 26 prósent að Framsóknarflokkurinn sé í stjórn. Aðeins færri, eða 24 prósent vilja að Flokkur fólksins eigi aðild að næstu ríkisstjórn.

Spyrlar kvöldsins eru nú að ræða þessa könnun við stjórnmálaleiðtogana. Þið getið kynnt ykkur hana betur hér að neðan.

21:15

Sigríður segir hægt að leysa skort á hjúkrunarrýmum fljótt

Sigríður Andersen segir að fjölga þurfi hjúkrunarrýmum, til dæmis með hjálp einkageirans. „Það þarf líka að semja við einkaaðila að reka hjúkrunarheimili. Það tekur ekki langan tíma að reisa hjúkrunarheimili.“

Sigríður var spurð út í afstöðu sína til heilsufarsskimana á vegum einkaaðila, sem hafa til dæmis verið gagnrýndar af læknum.

Hún segist vera þeirrar skoðunar að menn eigi að fara varlega í að skima sig um of. Nefnir hún að það eigi einkum við um fólk yfir fimmtugu sem „komið er úr ábyrgð.“ Tók hún sérstaklega fram að hún tilheyrði þeim hóp sjálf og uppskar fyrir það hlátur úr salnum.

„Ég forðast það. En það eru ekki allir eins og ég. Það á ekki að standa í vegi fyrir einkarekstri í þeim efnum,“ segir Sigríður og bætir við að hver og einn beri ábyrgð á eigin heilsu.

21:09

Þorgerður Katrín um heilbrigðismál: Það er fólkið sem skiptir mestu

Þorgerður Katrín hélt eldræðu um heilbrigðiskerfið og sagði það fyrst og fremst snúast um fólkið sem þar starfar.

„Mér leiðast þessar klisjur um fjölbreytta þjónustu, það er fólkið sem skiptir mestu,“ sagði hún.

Hún segir fyrst og fremst þurfa jöfn tækifæri til þess að fá þjónustu heilbrigðiskerfisins. Hún sagði bráðamóttökuna undir gríðarlegu álagi og það þurfi bráðar lausnir þar. Svo minntist hún á eigin reynslu af kerfinu og upplifði á eigin skinni vanda spítalans.

„Ríkisstjórnin ætlaði að fjölga sjúkrarúmum um 700 en þeim fjölgaði um 200 og nú átta árum síðar sjá þau að kerfið virkar ekki,“ sagði hún. Hún sagði Lilju Alfreðsdóttur geta talað um styttingu biðlista, en það blasi við öllum að börn með ADHD fái ekki greiningu út af biðlistum, jafnvel börn með talmein komast ekki lengur og sitja föst á biðlistum.

Hún sagði að það þyrfti að tryggja undirstöðu kerfisins og taka utan um unga fólkið, „og þá er ég ekki byrjuð að tala um geðheilbrigðismálin,“ sagði hún.

Í lok ræðunnar var klappað og fagnað ákaft.

21:06

Þórdís: „Gott að það er stemning fyrir gestalátum“

Þórdís Kolbrún var spurð út í ábyrgð hennar flokks gagnvart vandamálum heilbrigðiskerfisins. Hún hélt því til haga að fjárframlög til kerfisins hefðu verið aukin mikið undanfarin ár.

„Við höfum farið í 75 prósenta raunaukningu á framlögum til heilbrigðismála undanfarin 10 ár. Hér er talað: af hverju eruði ekki búin að laga þetta, af hverju er ekki allt í toppstandi og þessi ræða Ingu, sem ég ætla nú ekki að verja sérstökum tíma í, mér fannst hún ekki mjög stór,“ sagði Þórdís Kolbrún og vísaði til hvassrar ræðu formanns Flokks fólksins sem var með orðið á undan henni.

„Hún var frábær,“ skaut Inga inn, og uppskar hlátur úr sal.

„Nei, hún var það ekki sko, en það er gott að það er stemning fyrir gestalátum,“ svaraði Þórdís Kolbrún, en lét ekki slá sig út af laginu.

„Ég ætla bara að segja að það er ekkert samfélag sem hefur tekist að leysa heilbrigðismál að fullu. Við erum að horfa upp á breytingar á íslensku samfélagi þar sem fólk sem er 80 ára eða eldra mun fjölga um 25 prósent á næstu örfáu árum. Þannig að þau sem halda því fram að hér verði allt leyst með nýrri ríkisstjórn, smá tweaki á skattahækkunum og einhverjum örlitlum kerfisbreytingum – það getur enginn haldið því fram,“ sagði Þórdís Kolbrún.

Hún bætti við að það þyrfti ekki bara aukið fjármagn í heilbrigðiskerfið, heldur talaði líka um að bjóða út fleiri verk.

Þórdís Kolbrún sagðist reyndar einnig hafa meiri áhyggjur af því hvernig við ætluðum að manna heilbrigðiskerfið, en fjármagna það.

Ekki nógu margir læknar væru að skila sér heim úr námi. „Ég held að við þurfum raunverulega skattalega hvata til að fá fólk aftur heim,“ sagði Þórdís Kolbrún og sagði einnig að hún teldi að það þyrfti skattalega hvata til að fá lækna til að skuldbinda sig til vinnu úti á landi.

Varaformaður Sjálfstæðisflokksins talaði síðan um togstreitu í umræðu um heilbrigðiskerfið. Oft heyrðust þau skilaboð frá fólki í kerfinu að stjórnvöld væru með kröfu um að fólk ætti að hlaupa hraðar.

„Mamma mín hefur verið sjúkraliði í 50 ár, mér dettur ekki í hug að láta hana hlaupa hraðar,“ sagði Þórdís Kolbrún og bætti við að lokum að landlæknisembættið hefði reynst „þrándur í götu“ varðandi nýsköpunarlausnir í heilbrigðiskerfinu.

20:59

Sanna hafnar einkavæðingu í heilbrigðiskerfinu

Sanna Magdalena Mörtudóttir, leiðtogi Sósíalistaflokksins, segir það skammgóðan vermi sé einkavæðing kynnt sem lausn við vanda fjársvelts heilbrigðiskerfis. Fjármagna þurfi opinbert og gott heilbrigðiskerfi.

„Þegar þú ert farinn að treysta á aðkomu einkaaðila til að lækna fólk þá er það orðið mjög skakkt.“ Hún segir þetta vera vegna þess að fyrirtæki hafi arðsemiskröfur og séu ekki að veita heilbrigðisþjónustu eingöngu til þess að vera góð.

Hún benti á það sem henni þykir vera slæm reynsla Svía og Bandaríkjamanna af einkarekstri í heilbrigðiskerfinu. „Þetta á ekki að vera í höndum einkaaðila.“

Sanna kom einnig inn á það hvernig fátækt ylli álagi á heilbrigðiskerfið, til dæmis með slæmri andlegri líðan fólks. „Þessi þjáning birtist í líkamanum,“ segir hún.

20:56

Lilja um heilbrigðismál: Willum og Svandís gerðu bara heilmargt

Eftir hressandi umræðu um efnahagmálin færðu spyrlar kvöldsins talið að heilbrigðismálum.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir segir að greiðsluþátttaka sjúklinga hafi lækkað verulega á síðasta kjörtímabili og að stærsta fjárfestingu í heilbrigðisþjónustu í sögu ríkisins sé nú í gangi.

„Löngu tímabært að reisa nýtt þjóðarsjúkrahús og í tíð Willums [Þórs Willumssonar, heilbrigðisráðherra (B)] er búið að stytta alla biðlista,“ segir Lilja. Hún bendir á að í tíð ríkisstjórnarinnar hafi algjört réttlætismál eins og tannréttingar barna verið gerðar aðgengilegar öllum.

„Áður var það þannig að aðeins þeir sem voru efnameiri gátu farið í tannréttingar,“ segir Lilja og bætir við að það hafi verið samið við alla sem gerðu öllum börnum kleift að fara í tannréttingar.

„Og við leggjum auðvitað mikla áherslu á forvarnir og lýðheilsu og okkur hefur tekist að stytta biðlista og minnka fráflæðisvandann,“ segir Lilja og bætir við að lokum: Willum og Svandís [Svavarsdóttir, fyrrverandi heilbrigðisráðherra] gerðu bara heilmikið.“

Inga Sæland var þó ekki ánægð með ræðuna og tók orðið af henni.

„Þið getið deilt þessu með 25,“ sagði hún og bætti við: „Það fjölgar ekki einu einasta legurými,“ og benti á að fjöldi aldraðra liggi í dýrustu legurýmum Íslandssögunnar á göngum spítalanna.

„Að hlusta á þetta innantóma blaður gerir mig bara fokilla,“ sagði hún og endaði eldræðu sína á því að segja einfaldlega: „Ég segi bara nei, takk!“

20:44

Kristrún: „Kominn tími á það að einhver taki ábyrgð í íslenskri pólitík“

Kristrún Frostadóttir, formaður Samfylkingarinnar, segir að eftir háa stýrivexti í langan tíma sé ekki að undra að verðbólgan sé nú á leiðinni niður. Eitthvað endi á því að gefa eftir í slíku ástandi. Það sé þó ungt fólk, fjölskyldufólk og mjög skuldsett fólk sem hafi þurft að halda aftur af neyslu sinni.

Hún segir að önnur tæki séu til að ráða bug á verðbólgu fyrir utan stýrivexti, til dæmis stjórnmálin. „Það er kominn tími á það að einhver taki ábyrgð í íslenskri pólitík.“ Hún segir til dæmis þurfi að grípa inn í og sækja tekjur, til dæmis með því að loka skattglufum í kerfinu og sækja meira af auðlindarentunni.

20:38

Sanna vill sanngjarnari skattheimtu

Sanna Magdalena Mörtudóttir segir að tekjuöflun ríkissjóðs verði að vera réttlátari. Hún segir að brauðmolakenningin svokallaða hafi beðið skipbrot.

Sanna segir ekki eðlilegt að lágtekjuhópar og millitekjuhópar séu að greiða í sameiginlega sjóði og séu kreistir endalaust áfram. Hún segir sósíalista vilja hækka skatta á þá efnamestu, „og þá er ég að tala um þá allra ríkustu,“ bætti hún við.

Hún benti á að fjármagnseigendur þurfi ekki að greiða útsvar og á sama tíma eigi konur í láglaunastarfi að hlaupa hraðar til þess eins að fara á örorku og brenna út langt fyrir aldur fram til þess eins að viðhalda þessu kerfi.

Einnig sagði hún, rétt eins og hún gerði í viðtali við Heimildina fyrir skemmstu, að mjög margir í hópi mótframbjóðenda hennar hefðu hljómað eins og sósíalistar í svörum sínum um efnahagsmálin.

20:38

Inga: „Þetta er orðin gömul lumma“

Inga Sæland segir að undir stjórn hennar og Flokks fólksins hefði „aldrei aldrei orðið eins stökkbreyting á verðbólgu og okurvöxtum“ og nú sé uppi.

Hún segir að í aðdraganda kosninga ætli stjórnmálamenn að gera „allt fyrir alla“ til að laða að sér atkvæði.

„Þetta er orðin gömul lumma, það eru allir orðnir leiðir á þessu.“

Inga dregur í efa að skattkerfið sé til þess fallið að hagnast þeim sem minnst megi sín. „Hvers lags ofbeldi er þetta gagnvart venjulegu fólki?“ spurði hún og uppskar fyrir það lófaklapp.

Hér að neðan má lesa viðtal Heimildarinnar við Ingu Sæland sem birtist í þar síðustu viku.

20:33

Þorgerður Katrín fékk fyrsta klappið úr salnum

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir formaður Viðreisnar fékk fyrsta klapp kvöldsins úr þétt setnum salnum í Tjarnarbíó, er hún sagði að vextir hefðu ekki verið að lækka vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar, heldur hafi vextirnir verið að lækka sökkum þess að þessi ósamhenta ríkisstjórn væri farin frá völdum.

Þau skilaboð mátti ekki lesa út úr yfirlýsingu peningastefnunefndar Seðlabanka Íslands, sem lækkaði stýrivexti um hálft prósentustig síðasta miðvikudag, en orðum Þorgerðar Katrínar var engu að síður vel tekið í salnum, þar sem hún á greinilega einhverja stuðningsmenn.

Þorgerður Katrín var í viðtali í síðasta tölublaði Heimildarinnar, sem lesa má hér að neðan.

20:27

Sigríður hræðist ekki að draga úr ríkisútgjöldum

Oddviti Miðflokksins í Reykjavík norður, Sigríður Á. Andersen var spurð hvort það væri ekki verðbólguhvetjandi að gefa landsmönnum Íslandsbanka eins og flokkurinn hefur lofað.

Sigríður sagði að það væri varla ný hugmynd að færa eignarhlut í ríkisfyrirtækjum til almennings og henni þætti til mikils að vinna. Hún benti á að ríkið væri rekið með 70 milljarða króna halla.

„Það var spáð fjörutíu milljörðum fyrr á árinu, en nú eru þeir 70,“ sagði hún og bætti við: „Ég vil ekki vera leiðinleg, en það þarf að draga úr ríkisútgjöldum.“

Sigríður bætti við að vextir hefðu vissulega verið lækkaðir en á sama tíma hefðu bankarnir hækkað sína. Hún segir að ríkið og Reykjavíkurborg, sem gefi út skuldabréf og gíri þannig upp vexti, bera ábyrgð á stöðunni. „Það er verið að færa Íslandsbanka til eigenda og ég hef ekki áhyggjur af því, það þarf að skera niður í ríkisútgjöldum. Við hræðumst það ekki,“ sagði hún svo.