Í gær rak ég augun efnahagsyfirlit VR. Heftið var sneisafullt af áhugaverðu efni en það sem mér þótti áhugaverðast voru tölur frá Eurostat, hagstofu Evrópusambandsins, um áætlaða lengd starfsævi. Það sem gerir þessar tölur áhugaverðar er að það er yfirlýst stefna stjórnvalda að hækka eftirlaunaaldur á Íslandi í áföngum. Það er svo sem í samræmi við áherslur stjórnvalda í nágrannalöndunum, þar sem samskonar áform hafa víða mætt mikilli andstöðu.

Þessi tölfræði áætlar hve mörgum árum 15 ára börn hvers árs geta vænst þess að verja á vinnumarkaði, ef núverandi mynstur atvinnuþátttöku haldast óbreytt. Stutta svarið er "Mörgum". Mun fleiri en í öðrum Evrópulöndum. Í efnahagsyfirlitinu er reyndar bara birtur samanburður við hin Norðurlöndin og meðaltal Evrópusambandsríkja. Það segir svo sem sína sögu að vænt starfsævi er með lengra móti á hinum Norðurlöndunum en þau komast ekki með tærnar þar sem Ísland hefur hælana. Þau sem hafa áhuga á ítarlegri uppýsingum geta garfað í tölunum hérna.

Svona framtíðarspár eru auðvitað háðar óvissu og byggja fyrst og fremst á því að framreikna núverandi stöðu að ýmsum forsendum gefnum. En óháð því þá gefur þessi spá vísbendingu um stöðuna eins og hún er í dag. Starfsævin á Íslandi er nokkuð löng. Lífeyrisaldur á Íslandi er hár auk þess sem þónokkur hópur heldur áfram að vinna þrátt fyrir að vera kominn á þann aldur. Hér má t.d. sjá að árið 2017 voru að jafnaði 19,6% fólks á aldrinum 70-74 ára starfandi, en það var hæsta hlutfallið í Evrópu. Næst á eftir kom Eistland með 15,6%. Hlutfallið hefur líka hækkað umtalsvert frá 2012 þegar það var 10,7%.

Er þessi mikla virkni eldra fólks góð eða slæm?

Ástæðurnar fyrir því að fólk á lífeyrisaldri eru ýmsar, eins og er fjallað um í efnhagsyfirliti VR. Sumt fólk velur að halda áfram að vinna, ánægjunnar vegna. Fyrir mörgum er vinnan meira en bara brauðstrit, s.s. félagsskapur, hlutverk, kemur reglu á hversdaginn og verkefnin ánægjuleg. Annað fólk neyðist til að halda áfram að vinna af fjárhagslegum ástæðum.

Þegar við horfum á að fólk lifir lengur og við betri heilsu en áður er í sjálfu sér engin ástæða til að fólk hætti að vinna þegar það er 70 ára, a.m.k. ef það hefur heilsu og löngun til að halda áfram. En það hafa það ekki allir og raunar ræðst það að nokkru leyti af þeim störfum sem fólk hefur sinnt yfir ævina. Sum störf eru slítandi, líkamlega og/eða andlega. Hækkun lífeyrisaldurs fólks í slíkum störfum er harðneskjuleg aðgerð.

Það er líka harðneskjulegt þegar fólk í slíkum störfum neyðist til að vinna eftir að það er komið á lífeyrisaldur til að láta enda ná saman. Það er líka oft þannig að slítandi störfin eru verr launuð og fyrir vikið má ætla að umtalsverður hluti þeirra sem neyðast til að vinna á lífeyrisaldri séu í slítandi störfum. Lægri lífeyrisaldur myndi ekki hjálpa fólki í slíkri stöðu nema það yrðu jafnframt tryggt að fólk sem þarf að hætta fyrr að vinna komist af á þeim lífeyri sem það fær.

Í ljósi hinnar löngu starfsævi fólks á Íslandi skýtur skökku við að það sé stefna stjórnvalda að hækka lífeyrisaldur allra. Það er sjálfsagt að leyfa fólki að vinna lengur sem vill það og getur, en kannski við ættum líka að stefna að því að lækka lífeyrisaldur fyrir þau sem það þurfa samhliða því að tryggja þeim ásættanleg lífkjör á efri árum.