Við enduðum síðustu skýrslu á að nefna aðgerð úkraínsku öryggisþjónustunnar (SBU) sem hafði verið í undirbúningi í eitt og hálft ár; árás á rússneska flugvelli til að taka út stóran hluta sprengjuflugvélaflota þeirra. Á þeim tíma höfðu árásirnar bara nýlega átt sér stað, upplýsingar voru á reiki og mikið að koma inn, þannig að ég beið í viku með að fjalla um málið; safnaði gögnum, skoðaði gervihnattamyndir og reyndi að staðfesta það sem ég ætlaði að segja. Aðgerðin, sem bar heitið „Köngulóarvefurinn“, var undir persónulegri stjórn Zelensky og yfirmanns SBU, Vasyl Maliuk.

Pearl Harbour Rússa

Í átján mánuði smyglaði SBU smádrónum, svokölluðum Vespum með þriggja kílóa sprengihleðslu, inn fyrir landamæri Rússlands. Þeir voru faldir í þaki gámahúsa sem flutt voru af rússneskum bílstjórum, ráðnum af SBU í gegnum gerviverktaka – allir grunlausir um hvaða eyðileggingu þeir höfðu í eftirdragi. Ferlið var eins í öllum tilfellum: bílstjórarnir fengu símtal skömmu fyrir komu og var sagt að stoppa og bíða eftir „fulltrúa fyrirtækisins“. Þegar bíllinn stöðvaði fuku þökin af og drónarnir – 117 samtals – tóku á loft í átt að herflugvöllum. Hverjum dróna var stjórnað af manneskju, en bjó einnig yfir sérhannaðri úkraínskri gervigreind sem tók við og hélt áfram að skotmarkinu ef truflun varð á merki.

Bílarnir stoppuðu nærri helstu herflugvöllum Rússlands þar sem stærstur hluti strategískra sprengjuvéla voru geymdar. Drónarnir flugu hratt og lágt að skotmörkum sínum og hófu árásir óhindraðir. Fjórir flugvellir urðu fyrir árás: Belaya, Olenya, Dyagilevo og Ivanovo. Tilraun var gerð á Ukrainka, rúmlega 8.000 km frá Úkraínu, en mislukkaðist af einhverjum ótilgreindum ástæðum. SBU greindi strax frá því að 41 flugvél hefði orðið fyrir árás – um þriðjungur alls flotans í landinu. En, við verðum að athuga að þeir notuðu þó orðið „hittu“, ekki „gereyðilögðu“ og ég hef eytt vikunni í að greina opin gögn og gervihnattamyndir til að meta raunverulegan skaða eftir árásina. Það verður að teljast stórfenglegt að engin úkraínskur hermaður lést, eða slasaðist og skaðinn markar mögulega stærsta ósigur Rússlands til þessa í stríðinuu – ef ekki þann stærsta. Margir líkja þessu við Pearl Harbor Rússa, og það er ekki fjarri lagi.

Upplýsingastríð um umfangið

Strax eftir aðgerðina hófust upplýsingastríð – Rússar drógu úr umfangi, Úkraína ýkti árangur. SBU birti myndband með upptökum frá drónunum þar sem skaðinn sést greinilega. Tölur voru á reiki, en miðað við öll gögn tel ég að að minnsta kosti 25 vélar séu óstarfhæfar – flestar brunnar upp eða svo gamlar að viðgerðir eru nánast útilokaðar. Þar á meðal eru TU-95, TU-22, AN-12 og tvær A-50 eftirlitsvélar. Maliuk sagði að stór hluti þeirra hefði orðið fyrir óafturkræfum skaða og að viðgerðir myndu taka mörg ár. Þar er ég sammála, það er ómögulegt að vita hvað mikið af þeim sem gjöreyðilögðust náðu að skemma út frá sér þegar þær brunnu upp. Sumar hverjar voru fullhlaðnar með nýjum flugskeytum sem ætlaðar voru til árása á Úkraínu þegar þær urðu fyrir árás.

Neyðast til endurskipulagningar

Áhrif árásarinnar eru víðtæk. Hæfileiki Rússa til að skjóta stýriflaugum inn í Úkraínu hefur verið lamaður að stórum hluta, sérstaklega til skemmri tíma. Þeir neyðast nú til að endurskipuleggja viðhaldskerfi og flutninga og hafa engar raunverulegar varnir gegn sambærilegum árásum, sem gætu átt sér stað hvar sem er í landinu. 

Samhliða þessu er valdvörpun Rússa veikluð – sprengjuflugvélar þeirra gegna lykilhlutverki í kjarnorkuvopnastefnu ríkisins, en Úkraínumenn létu nýjustu útgáfur véla í friði til að forðast að gefa Rússum tilefni til að segja að þeir væru að reyna að veikla kjarnorku varnir landsins. 

Að auki markar aðgerðin fyrsta dæmið um samhæfða „drónasveims“-árás á landi, eitthvað sem lengi hefur verið spáð fyrir en aldrei áður framkvæmt með þessum hætti. Enn ein sönnun þess að Úkraína er á undan í nýtingu hernaðarþróunar.

Fyrsta árás sinnar tegundar

Aðgerðin vakti spurningar um hvort önnur ríki séu að þróa sambærileg árásar- eða varnarúrræði, þar sem þetta var fyrsta árás sinnar tegundar. Varnir gegn henni reyndust engar – tja, ef maður mínusar frá gúmmídekkin á vængjunum. Rússnesk stjórnvöld beindu athyglinni tafarlaust að lestarslysi sem gerðist sama dag og drógu úr umfangi árásarinnar. Pútín kallaði úkraínska stjórnvöld „hryðjuverkasamtök“ og aðrir í kringum hann líktu árásinni við hryðjuverk – þrátt fyrir að hér væri verið að ræða um augljós hernaðarleg skotmörk.

Árásin hefur verið kölluð stefnumótandi augnablik í stríðinu – jafnvel í hersögunni. Milljarðar dollara í tjóni og breytt strategísk staða Rússa fyrir svipað verð og Trump ver í að fara golfhring. Zelensky lýsti árásinni sem „algerlega úkraínskri“, til að undirstrika getu Úkraínu til að slá til baka án vestrænnar aðstoðar. Trump sagði aðeins að „Pútín þyrfti líklega að svara fyrir þetta“ og líkti svo stríðinu við leik tveggja barna. Merz, kanslari Þýskalands, hafnaði því strax á fundi með forseta Bandaríkjanna og lagði áherslu á að þetta væri árásarstríð – og yrði þannig litið á það af hálfu Þýskalands.

Svar Rússa kom fljótt – stór árás á Kyiv með fjölmörgum drónum og eldflaugum. Fimm létust, þar af þrír slökkviliðsmenn, og um tuttugu slösuðust. Yfir 1000 drónum og eldflaugum hefur verið beint að Úkraínu síðustu daga. En aðeins tvær sprengjuflugvélar tóku á loft strax daginn eftir árásina – tíu hefðu líklega gert það ef restin hefði ekki brunnið upp.

Áhrifin af Köngulóarvefnum halda áfram að malla.